Dalak Büyümesi Neden Olur? Belirtileri ve Tedavisi

İÇİNDEKİLER:

1. Dalak Hastalıkları: Genel Tanısı
2. Dalağın İşlevleri Nelerdir?
3. Dalak Büyümesi (Splenomegali)'de Nelere Dikkat Edilmeli?
4. Dalak Büyümesi (Splenomegali) Belirtileri
5. Dalak Büyümesi (Splenomegali) Nedenleri
6. Dalak Büyümesi (Splenomegali) Teşhisi
7. Dalak Büyümesi (Splenomegali) Tedavisi

Dalak Hastalıkları: Genel Tanısı
Dalak, karnın sol üst kadranında yerleşmiş ve 8-11. kaburga kemikleri ile örtülmüş olan uzun yassı biçimli ve kırmızı bir organdır. Diyaframın altında yapışık biçimde yerleşmiştir, midenin ise arkasında konumlanır. Oldukça hassas yapıda bir organdır, direkt darbelerle kolayca tahrip olabilir, kaburga kemikleri sayesinde korunur.

Dalak Hastalıkları Hakkında Çok Daha Geniş Bilgiyi Burada Bulabilirsiniz!

Dalak dokusu (parankimi), iki ayrı kısımdan oluşur. Birinci kısım kırmızı pulpa olup, geniş, dallı ve ince duvarlı damar sinüsleri ve sinüzoidlerinden oluşmuştur. İkinci kısım, beyaz pulpa olup, lenfosit, plazma hücreleri ve makrofaj gibi savunma sistemi hücreleri içerir. Marjinal zon ise bu iki pulpayı ayıran damarlardan oluşmuş aralıktır. Hematolojik(dolaşım) ve immunolojik(savunma) sistemler ile ilgili çok önemli işlevleri bulunan dalak bolca kan ihtiva eder.

Dalağın İşlevleri Nelerdir?

1) Kanı mikroorganizmalardan temizler:
Kanda bulunan mikroorganizmalar, atardamar vasıtasıyla dalağa ulaşır. Dalak kendisine gelen mikroorganizmaları parçalar, yutar veya etkisiz hale getirir. Dalakta bulunan makrofaj ve histiositler, kanı mikroorganizma ve yabancı antijenlerden temizlemekle görevlidirler.

2) Eritrosit (alyuvar) üretiminden/yıkımından sorumludur:
Anne karnındaki embriyoda kana kırmızı rengini veren alyuvar hücrelerinin üretimi dalakta yapılır. Yetişkin bir bireyde ise bu görevi kemik iliği üstlenmiştir. Ancak herhangi bir nedenle kemik iliği alyuvar üretemezse dalak bu görevi tekrar üstlenebilir. Yaşlanan, şekli deforme olan ya da işlevini yapamaz duruma gelen alyuvarlarını yıkmak ise, yine dalağın görevidir.

3) Akyuvar üretiminden/yıkımından sorumludur:
Vücüdun savunma sisteminin kilit elemanları olan akyuvarların bir kısmı da dalak da üretilir, yaşlanan akyuvarların yıkımı da yine dalakta gerçekleştirilir.

4) Kan depolar:
Dalağın alyuvarları belli bir miktara kadar depolama görevi vardır. Çok enerji gerektiren bir iş yaptığımızda, bu depodan dolaşıma takviye yapılır.

5) Antikor üretir:
Spesifik antikor (lgM) üretiminde görevlidirler.

Dalak Büyümesi (Splenomegali)'de Nelere Dikkat Edilmeli?

• Bazı kişilerde dalak büyümesi herhangi bir belirtiye neden olmaz ve bu durum sadece rutin muayene sırasında ortaya çıkar. Çok zayıfsanız, dalağınızdaki büyüme cildin altında hissedilebilir.
• Dalak büyümesinin en yaygın görülen belirtisi, karnın sol alt kısmında acı ve rahatsızlık görülmesidir.
• Dalak büyümesi olduğunda, çok az yeseniz bile çok yemiş gibi hissedebilirsiniz. Dalak büyüdüğünde mideye baskı uygulayacağından böyle hissetmeniz çok normaldir. Dalağınız diğer organlara da baskı oluşturmaya başlarsa dalaktaki kan akışı etkilenmeye başlayacaktır. Bunun sonucunda dalak kanı düzgün bir şekilde filtreleyemez.
• Dalağınız çok büyürse, kanınızdan çok fazla alyuvar hücresini atmaya başlayabilir. Kanda yeterince alyuvar hücresi olmamasına anemi (kansızlık) denir. Dalak, büyümenin sonucunda yeterli akyuvar hücresi üretemezse enfeksiyonlar daha sık yaşanır.

Dalak Büyümesi (Splenomegali)  Belirtileri
Dalak büyümesi belirtileri yaşıyorsanız doktordan randevu almanız gerekir. Karnın sol alt kısmında şiddetli bir ağrı varsa ya da ağrı nefes almanızı bile güçleştiriyorsa bir an önce doktora görünün.

Çoğu insan dalak büyümesine sahip olduğunu bilmez çünkü nadiren herhangi bir belirti gösterir. Bazı insanlar çabuk doyduklarından ya da reflü belirtilerinden şikayetçi olurlar. Dalak büyümesi genelde bir doktor muayenesi sırasında ortaya çıkar.

Dalak büyümesinin en yaygın belirtileri şunlardır:

• Fazla yemek yiyememek (midenin hemen arkasında yer alan dalak, mideye baskı yaptığı için)
• Karnın yukarı sol bölgesinde rahatsızlık, şişlik ya da ağrı hissetmek. Bu ağrı sol omza kadar yayılabilir
• Eğer ağrı ciddiyse ve nefes alırken daha da kötüleşiyorsa, hemen bir doktara görünün.

Dalak büyümesi başka belirtiler de ortaya çıkarabilir. Bunlar altta yatan sebeple ilişkilidir:

• Yorgunluk, bitkinlik
• Solgunluk
• Kilo kaybı
• Sürekli enfeksiyon kapma
• Vücutta kolay kanama olması
• Sarılık
• Anemi (kansızlık)
• Hıçkırık
• Gece terlemesi
• Ateş

Dalak Büyümesi (Splenomegali) Nedenleri

• Dalak büyümesine pek çok hastalık neden olabilir. Mononükleoz, dalak büyümesine en çok neden olan hastalıktır. Karaciğerde oluşan siroz ve kistik fibroz da dalak büyümesine neden olur.
• Dalak büyümesinin bir başka nedeni ise juvenil romatoid artrittir. Bu durum, lenf sisteminde iltihaplanmaya neden olur. Dalak, lenf sisteminin bir parçası olduğundan iltihaplanmalar dalakta büyümeye neden olabilir.

Vücut dalağın görevlerini yapmasına daha fazla ihtiyaç duyduğunda, dalak büyümeye başlar. Kanı temizlemek ya da lenfosit üretmek için daha fazla çalıştığında dalak genişler. Bu yüzden kırmızı kan hücrelerine zarar veren ya da lenfositlerin üretilmesine neden olan hastalıklar dalağın büyümesine neden olur.

1) Kan Bozuklukları
Hemolitik anemi kırmızı kan hücrelerinin bozulmasına neden olarak ya da onlara zarar vererek dalak büyümesine neden olur.

Orak hücre anemisi, talasemi ve sferositoz gibi hastalıklarda üretilen şekilsiz kan hücreleri küçük kılcal damarlarda ilerleyemeyerek zarar görür. Dalak normalden fazla olan bu hücreleri temizlemeye çalışırken büyür.

2) Kan Akışında Azalma
Dalaktaki damarlar boyunca hareket eden kan akışında azalma olduğunda dalak büyür. Bu durum bir karaciğer hastalığı (siroz gibi) veya portal hipertansiyon ile ilişkili olabilir. Karaciğer hücrelerindeki hasar kanın normal akışını bozarak, portal damar sisteminde geri gitmesine yol açarak, dalaktaki kanın basıncını etkiler. Artan bu basınç, dalaktaki kanın tahliyesini zorlaştırır ve dalak büyür.

Konjestif kalp yetersizliğine sahip insanlarda da kötü kan akışı sebebiyle dalak büyümesi oluşabilir.

3) Kanser
Lösemi ve lenfoma dalak büyümesinin sebebi olabilir. Çünkü bu hastalıklar sebebiyle oluşan anormal beyaz kan hücreleri dalağı işgal ederek, büyümesine neden olabilir.

4) Metabolik Hastalıklar
Bazı metabolik hastalıklar dalağın büyümesine yol açabilir:

• Hurler sendromu
• Gaucher hastalığı
• Niemann-Pick hastalığı

5) Enfeksiyonlar
Virüsler, bakteri veya parazitlerin neden olduğu enfeksiyonlara bağlı olarak dalak büyümesi görülebilir.

Bu enfeksiyonlar şunlardır:

• Mononükleoz (Epstein-Barr virüsü neden olur)
• AIDS
• Hepatit
• Sıtma
• Tüberküloz (Verem)
• Anaplazmoz
• CMV Enfeksiyonu

6) Dalak Büyümesinin Diğer Nedenleri

• Hodgkin hastalığı
• Kalp yetmezliği
• Siroz
• Dalakta tümör
• Başka organlarda oluşup dalağa da yayılan tümör
• Viral, bakteriyel ya da parazitlerden kaynaklanan enfeksiyonlar
• Lupus
• Romatoid Artrit (Eklem iltihabı)

Dalak Büyümesi (Splenomegali) Teşhisi
Dalak büyümesi genellikle bir doktor muayenesi ile teşhis edilir. Doktor yaptığı başka bir hastalık teşhisinin belirtisi olarak dalak büyümesinden şüpheleniyor olabilir. Ya da tesadüfen bulunup, altta yatan hastalığı bulmak için bir ipucu olarak değerlendirilir.

Sol, alt kaburga kemiğinin gerisinde yer aldığı için dışarıdan hissedilmesi çok zordur. Bazen çok zayıf insanlarda fark edilebilir. Dalak büyüdükçe karnın sol üstüne doğru büyür. Bazen doktor hastasına sağ tarafına yatmasını söyler bu şekilde dalağı bulmaya çalışır. Dalak büyümesi obez hastalarında hiç hissedilmeyebilir.

Bazen de dalak büyümesi röntgen, ultrason, karın tomogrofisi veya Emar (MR) ile teşhis edilir.

Dalak Büyümesi (Splenomegali) Tedavisi
Dalak büyümesi tamamen altta yatan sebep ile ilgili olduğundan, tedavisi bu sebebe göre yapılır.

1) Altta Yatan Hastalığı Tedavi Etme
Örneğin, siroz gibi bir karaciğer hastalığı sebebiyle dalak büyümesi ortaya çıkmışsa, dalak büyümesinin değil, sirozun tedavisi yapılacaktır. Siroz tedavi edildiğinde dalak büyümesi de tedavi edilmiş olacaktır.

Diğer hastalıklar için de aynı durum geçerlidir. Eğer altta yatan neden enfeksiyon ise antibiyotik tedavisi, altta yatan neden kanser ise kemoterapi uygulanır.

2) Ameliyat
Eğer dalak büyümesi hayat tehdit edici bir seviyeye geldiyse, dalak ameliyatla alınabilir. Tıp dilinde splenektomi adı verilen bu ameliyat lösemi (kan kanseri), talasemi (akdeniz anemisi), Gaucher hastalığı veya dalak damarlarında kan pıhtılaşması durumlarında uygulanabilir.

Splenektomi olmuş hastalarda aşının önemi büyüktür. Çünkü dalaksız yaşayan insanlar ciddi enfeksiyon tehdidi ile karşı karşıyadır.

3) Uyarı ve İpucu

• Dalak büyümesini tedavi etmek için doktorunuz bu duruma neden olan etkeni tedavi etmeye çalışır. Dalak büyümesine neden olan durum enfeksiyonsa, doktorunuz hangi organın enfeksiyon kaptığına göre size antibiyotik verebilir.
• Dalak büyümesine bakteriler neden oluyorsa antibiyotikler tedavi için kullanılır. Enfeksiyonun nedeni virüslerse antibiyotiklerin hiçbir yardımı olmayacaktır.
• Ciddi kanserlerde, doktorunuz dalağı almak isteyebilir. Dalak alındıktan sonra normal ve sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz. Ancak hayatınız boyunca enfeksiyonlara daha kolay yakalanırsınız. Bu durumda, aşı yaptırarak önlem alabilirsiniz.
• Dalakta büyüme varsa, dalağa hasar veren sorunu bulup bunu önlemeye çalışmanız oldukça önemlidir. Dalağınız büyüdüğünde parçalanma riski oluşur. Parçalanan dalak, ağır iç kanamaya neden olarak hayati risk oluşturabilir.
• Temas gerektiren futbol, hokey gibi sporlardan uzak durmalısınız. Araba kullanırken mutlaka emniyet kemerinizi takmalısınız. Kaza geçirirseniz emniyet kemerinizi takmanız dalağınız da dâhil olmak üzere organlarınızı korur. Böylece organlarınızda travma riski azalır.
• Dalak büyümesine neden olan etkenin tedavi edilmesiyle normal ve sağlıklı bir şekilde hayatınıza devam edebilirsiniz.