İnsan bedeninin, ölümden sonraki bir kaç saat içinde yaşadığı 'rigor mortis' süreci, her canlıda aynı şekilde yaşanmıyor. Bilim insanları, bu sürecin solucanlarda henüz organizmalar canlıyken yaşandığını görüntüledi.
Bilim insanları bir ilke imza atarak, solucanlarda ölüm sürecinin insanlardan farkı işlediğini gözlemleyerek önemli veriler elde etti. Buna göre, insan bedeninin ölümden sonra yaşadığı ‘rigor mortis’ adı verilen süreç, solucanlarda henüz organizmalar canlıyken başlıyor.
Bir solucanın ölüm anını görüntüleyen bilim insanları ölüm anının başlangıcından itibaren solucanın verdiği tepkileri inceledi. Ölmekte olan hayvanın vücudunda yaşanan hareketleri takip eden İngiltere’de bulunan University College London’da görevli araştırmacılar, elde ettikleri verilerin, insanlarda yaşla birlikte gelen ölümcül hastalıkların daha iyi anlaşılarak engellenmesinde büyük bir adım olduğu görüşünde.
Araştırmayı yürüten ekipte görevli bilim insanı Profesör David Gems, “bugüne kadar hücre ölümleri yoğun şekilde araştırıldı ancak tüm organizmanın ölümü ve bu süreç hakkında çok daha az şey biliniyor” ifadelerini kullanıyor ve elde ettikleri sonuçların önemine vurgu yapıyor.
RİGOR MORTİS NEDİR? Rigor mortis veya ölüm sertliği, kaslardaki biyokimyasal bir değişiklikten kaynaklanan ve ölünün uzuvlarını katılaştıran bir ölüm belirtisidir. Bu olgu, oda sıcaklığındaki bir insanda ölümden 3-4 saat sonra görülmeye başlar, 12 saat sonra doruk noktasına ulaşır ve 36 saat sonra ortadan kalkar. (Belirtilen süreler sıcaklığa bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.)
Rigor mortis'in biyokimyasal nedeni, kas dokusundaki temel enerji kaynağı ATP'nin tükenmesi ve kas fibrillerinin gevşeme için gerekli olan enerjilerini temin edememeleridir. Miyozin adlı motor proteinlerin baş kısımları, kasılma esnasında bağlandıkları aktin adlı ipliksi proteinlerden ayrılabilmek için ATP'ye ihtiyaç duyarlar. Ölümden 3-4 saat sonra dış solunumun durmasıyla kas dokusunun miyoglobinlerindeki oksijen ve dolayısıyla da hücrelerin ATP stoğu tükendiği için, miyozinler aktomiyozin kompleksinde kenetli kalır. Bu nedenle, kasılmış durumdaki kaslar gevşeyemez ve belirli bir süre bu şekilde (kasılı) kalırlar.
Oksijenden yoksun kas hücrelerinde (fermentasyon ürünü) laktik asit ve (karbondioksit moleküllerinin su molekülleriyle birleşmesi sonucu oluşan) karbonik asit birikmeye başlar. Zamanla bu asitlerin etkisiyle hücre pH'ı 5,5'lere kadar düşünce lizozomlardaki hidrolitik enzimler hücre sitosolüne salınır ve kas proteinlerini parçalarlar. Sonuç olarak, aktomiyozin kompleksi yıkılır ve kaslar gevşer (doku yeniden yumuşar). Bu olaya da "Rigor gevşemesi" adı verilir.
Etlerin tüketimi ve saklanması
Rigor mortis hayvanlarda da görülür. Bu nedenle de kesilen hayvanların etleri 15 °C'nin altındaki sıcaklıklarda saklanacaksa, dolaba konmadan evvel (dana eti için) 6-12 saat bekletilerek etlerin Rigor Mortis'i (sertleşme safhasını) tamamlamaları sağlanmalıdır. Aksi takdirde, etler dolaptan çıkarıldığında Rigor mortis'e devam edecek, iyice sertleşerek aşırı katı bir hal alacaktır.
Öte yandan, etlerin sıcaklığı 15 °C'nin altına düşürülmeden etler tüketilecekse, rigor gevşemesi yani etlerin yeniden yumuşaması için yenmeden önce 24-36 saat bekletilmeleri gerekmektedır.