İÇİNDEKİLER:
Pernisiyoz Anemi Nedir? Pernisiyoz Aneminin Sebebi Nedir? Pernisiyoz Aneminin Bulgu ve Belirtileri Nelerdir? Pernisiyoz Anemi Tanısı Nasıl Konur? Pernisiyoz Anemi Nasıl Tedavi Edilir? Pernisiyoz Anemi İle Yaşamak1) PERNİSİYOZ ANEMİ NEDİR? Pernisiyoz anemi vücudun yeteri kadar B12 vitaminine sahip olmamasından dolayı yeterli miktarda sağlıklı alyuvarın yapılamadığı bir durumdur.
B12 vitamini belli bazı gıdalarda bulunan bir besin öğesidir. Vücudun sağlıklı alyuvar üretebilmesi ve sinir sisteminin düzgün çalışabilmesi için bu vitamine gereksinimi vardır.
Pernisiyoz anemili hastalar intrensek faktör denilen ve midede üretilen bir proteinin eksikliğinden dolayı yeterli düzeyde B12 vitaminini vücutlarına ememezler. Bu da B12 vitamini eksikliğine yol açar.
Başka durum ve faktörler de B12 vitamini eksikliğine yol açabilir. Bunlara örnek olarak enfeksiyonlar, cerrahi müdahaleler ve beslenme gösterilebilir. “Pernisiyoz anemi” terimi teknik olarak, intrensek faktörün yokluğuna bağlı olarak gelişen B12 vitamini eksikliğidir. Sıklıkla diğer nedenlere bağlı oluşan B12 vitamini eksikliğine de pernisiyoz anemi adı verilir.
Genel Özet Pernisiyoz anemi bir anemi türüdür. (Anemi, kanınızda normalden daha az sayıda alyuvar olması demektir). Pernisiyoz anemide vücut yeteri kadar B12 vitaminine sahip olmadığı için yeterli miktarda sağlıklı alyuvar yapamaz.
Yeterli B12 vitamini yoksa alyuvarlarınız normal bölünmeye uğrayamaz ve aşırı büyük hale gelir. Kemik iliğinden (kemiklerde bulunan ve kan hücrelerinin yapıldığı süngersi doku) kana geçmede sorun yaşayabilirler.
Vücudunuza oksijen taşıyacak yeterince alyuvar yoksa kendinizi yorgun ve bitkin hissedebilirsiniz. Şiddetli ve uzun süren pernisiyoz anemi kalbe, beyne ve vücuttaki diğer organlara hasar verebilir.
Pernisiyoz anemi aynı zamanda sinir hasarı, nörolojik sorunlar (hafıza kaybı gibi) ve sindirim sistemi problemleri gibi başka komplikasyonlara da yol açabilir. Ayrıca, pernisiyoz anemili kişilerde mide kanserine yakalanma riski artabilir.
Genel Görünüm Eskiden, B12 vitamini tedavisinden önceki zamanlarda sıklıkla ölümle sonlandığı için bu duruma pernisiyoz (ölümcül anlamına gelen bir sözcüktür) anemi denmiştir. Günümüzde pernisiyoz anemi B12 vitamini hapları veya iğneleriyle kolayca tedavi edilebilmektedir.
Uygun tedavi ve sürekli bakımla pernisiyoz anemili çoğu insan iyileşebilir, kendini iyi hissedebilir ve normal hayatlarını yaşayabilir.
Tedavi yapılmazsa, pernisiyoz anemi kalp, sinir ve vücudun diğer bölümleri ile ilgili ciddi sorunlara yol açabilir. Bu durumun bazı etkileri kalıcı olabilir.
Pernisiyoz Anemiye Verilen Diğer İsimler Pernisiyoz anemi “makrositik” veya “megaloblastik” anemi de denen iki büyük anemi tipinden biridir. Bu terimler alyuvarların normalden büyük olduğu anemileri ifade eder. (Makrositik aneminin diğer başlıca tipi folik asit eksikliğine bağlım oluşan anemidir.)
Nadiren, çocuklar intrensek faktörün üretimine engel olan bir kalıtsal bozuklukla beraber doğarlar. Bu hastalığa konjenital (doğuştan gelen) pernisiyoz anemi denir.
B12 vitamini eksikliğine kobalamin eksikliği ve kombine sistem hastalığı da denir.
2) PERNİSİYOZ ANEMİNİN SEBEBİ NEDİR? Pernisiyoz anemi intrensek faktör eksikliğine veya enfeksiyon, cerrahi girişimler, ilaçlar veya beslenme gibi başka nedenlere bağlı olarak gelişir.
İntrensek Faktör Eksikliği İntrensek faktör midede yapılan ve B12 vitamininin emilmesine yardımcı olan bir proteindir. Bazı kişilerde intrensek faktör eksikliği otoimmun bir hastalığın sonucudur.
Otoimmun yanıt, vücudun bağışıklık sisteminin yanlışlıkla sağlıklı hücrelere saldıran antikorlar yapması ve dokularla hücrelere zarar vermesi ile ortaya çıkar.
Pernisiyoz anemide vücut pariyetal hücrelere saldıran ve onları yok eden antikorlar üretir. Bunlar mide çeperinde bulunan ve intrensek faktör yapan hücrelerdir. Bu otoimmun yanıtın sebebi bilinmemektedir.
Bu saldırının sonucu olarak mide intrensek faktör yapımını durdurur. İntrensek faktör olmaksızın vücudunuz B12 vitaminini normalde emildiği yer olan ince bağırsaklardan ememez. Bu da B12 vitamini eksikliğine yol açar.
İntrensek faktör eksikliği aynı zamanda midenizin tümü ya da bir bölümü alındıysa da ortaya çıkabilir. Bu tip ameliyatlar intrensek faktör yapımını gerçekleştirecek olan pariyetal hücrelerin sayısını azaltır.
Nadiren, çocuklar intrensek faktörün üretimine engel olan bir kalıtsal bozuklukla beraber doğarlar. Bu hastalığa konjenital (doğuştan gelen) pernisiyoz anemi denir.
Diğer Nedenler İntrensek faktör eksikliğinin yanında, diğer durum ve faktörler de pernisiyoz anemiye neden olabilirler.
İnce Bağırsaklardan Emilimin Bozuk Olması: Bazen ince bağırsaklardan B12 vitamini iyi bir şekilde emilemediği için pernisiyoz anemi oluşabilir. Bunun nedenleri şunlar olabilir:
İnce bağırsaklardaki yanlış çeşit bakterinin çok fazla sayıda olması. Bu yetişkinlerde görülen pernisiyoz aneminin sık rastlanan bir nedenidir. Bakteriler B12 vitaminini ince bağırsaklardan emilmeden önce tüketirler. B12 vitamini emilimini bozan hastalıklar. Bunlara bir örnek çölyak hastalığıdır. Bu, vücudunuzun gluten adı verilen proteini tolere edemediği genetik bir bozukluktur. Bir diğer örnek de Crohn hastalığıdır. Crohn, inflamatuar (yangısal) bir bağırsak hastalığıdır. İnce bağırsaklardan B12 vitamininin emilmesini önleyen veya bakteri gelişmesini etkileyen bazı ilaçlar. Bu ilaçlara örnek antibiyotikler ve bazı sara ilaçlarıdır. İnce bağırsakların tümünün veya bir bölümünün cerrahi olarak çıkarılması. Bağırsak solucanları. Bağırsak solucanı B12 vitamini ile beslenerek bu vitamini tüketebilir. Yeteri kadar pişirilmemiş veya enfekte olmuş balık yemek bu tip enfeksiyona neden olabilir.Beslenme: Daha seyrek olarak, bazı kişilerde besinlerle yeteri kadar B12 vitamini alınmadığı için pernisiyoz anemi gelişebilir. B12 vitamini açısından en zengin besin kaynakları et, kümes hayvanları, balık, yumurta ve süt ürünleridir. B12 vitaminini beslenme takviyeleriyle de alabilirsiniz.
Herhangi bir et ya da süt ürünü tüketmeyen ve B12 vitamini takviyesi almayan sıkı vejetaryenlerde pernisiyoz anemi riski artar..
Tam bir vejetaryen olan annelerin emzirdiği çocuklarda pernisiyoz anemi açısından artmış risk altındadır. Bu bebeklerde doğumdan sonraki aylar içinde anemi gelişebilir. Bunun nedeni vücutlarında B12 vitamini depolayacak yeterli zamana sahip olmamalarıdır. Doktorlar bu bebekleri B12 vitamini takviyeleri ile tedavi ederler.
Yaşlı veya alkolikler gibi diğer gruptaki kişiler de beslenmeleri ile yeterli B12 vitamini alamayabilecekleri için pernisiyoz anemi riski altında olabilirler.
Kimler Pernisiyoz Anemi Riski Altındadır? Pernisiyoz anemi en sık Kuzey Avrupa ve Afrika kökenli insanlarda görülür.
Amerika Birleşik Devletlerinde yaşlı insanlar daha fazla risk altındadır. Bunun nedeni mide asidi ve intrensek faktör eksikliğidir. Bunların eksik olması, B12 vitamininin ince bağırsaklardan emilmesini önler. İnsanlar yaşlandıkça daha az mide asidi üretmeye meyillidirler.
Pernisiyoz anemi ayrıca daha genç kişilerde ve diğer popülasyon gruplarında da görülebilir.
Aşağıdaki faktörler sizin için söz konusu ise pernisiyoz anemi riskiniz artmış demektir:
Ailenizde bu durumda olan birileri varsa. Mide ameliyatı ile midenizin tümü ya da bir kısmı alınmışsa. Mide B12 vitamini emilimine yardımcı olan bir protein olan internsek faktörü üretir. Addison hastalığı, tip 1 diyabet, Graves’ Hastalığı ve vitiligo gibi endokrin bezleri tutan bir otoimmun hastalığınız varsa. Araştırmalara göre bu otoimmun bozukluklarla otoimmun yanıtın oluşturduğu pernisiyoz anemi arasında bir bağlantı olabilir. Ameliyat ile ince bağırsaklarınızın tümü ya da bir kısmı alınmışsa. İnce bağırsaklar B12 vitamininin emildiği yerdir. B12 vitamininin emilimini engelleyen bir bağırsak hastalığı veya bozukluğu varsa. Bunlara örnek olarak Crohn’s hastalığı ve bağırsak enfeksiyonları gösterilebilir. Vücudunuzda B12 vitamini emilimini engelleyen ilaçlar kullanıyorsanız. Bu ilaçlara örnek antibiyotikler ve bazı sara ilaçlarıdır. Herhangi bir et ya da süt ürünü tüketmeyen ve B12 vitamini takviyesi almayan tam bir vejetaryen iseniz ya da genelde az et yiyorsanız.3) PERNİSİYOZ ANEMİNİN BULGU VE BELİRTİLERİ NELERDİR? Pernisiyoz aneminin bulgu ve belirtileri B12 vitaminsizliğine (B12 vitamini eksikliğine) bağlıdır. B12 vitamini yeterli değilse vücudunuz gerektiği kadar sağlıklı alyuvar üretemez. Bu da anemiye neden olur.
Pernisiyoz aneminin bazı bulgu ve belirtisi tüm anemi tiplerinde görülebilir. Diğer bulgu ve belirtiler B12 vitamini eksikliğine özeldir.
Aneminin Bulgu ve Belirtileri Tüm anemi çeşitlerinde en sık görülen belirti halsizlik ve yorgunluk hissidir. Bu belirti vücudunuzun çeşitli kısımlarına oksijen taşıyacak yeterli sayıda alyuvara sahip olmamasından kaynaklanır.
Düşük alyuvar sayısı ayrıca nefes darlığı; özellikle ayağa kalkıldığında baş dönmesi; baş ağrısı; ellerde veya ayaklarda soğukluk; deride, dişetlerinde ve tırnaklarda soluklaşma ve göğüs ağrısına da neden olabilir.
Alyuvarlardaki azalma aynı zamanda kalbinizin oksijenden zengin kanı vücudunuza dağıtabilmek için daha fazla çalışması gerektiği anlamına gelir. Bu da aritmilere, kalpte üfürüme, kalp büyümesine ve hatta kalp yetmezliğine bile yol açabilir.
B12 Vitamini Eksikliği Bulgu ve Belirtileri B12 vitamini eksikliği sinir hasarına neden olabilir. Bu da el ve ayaklarınızda iğnelenme ve karıncalanmaya, kas zafiyetine ve refleks kaybına neden olabilir. Ayrıca sendeleyebilir, dengenizi kaybedebilir ve yürümede sorun yaşayabilirsiniz.
Ağır B12 vitamini eksikliği bilinç bulanıklığı, demans (bunama) ve depresyon gibi nörolojik sorunlara sebep olabilir.
B12 vitamini eksikliğinin diğer belirtirleri sindirim sistemi ile ilgilidir. Bu belirtiler arasında mide bulantısı, kusma, yemek borusunda yanma hissi, karın şişliği ve gaz, kabızlık ya da ishal, iştahsızlık ve kilo kaybı bulunur. Karaciğer büyümesi de başka bir belirtidir.
Pürüzlerini kaybetmiş, kıpkırmızı bir dil de B12 vitamini eksikliği ve pernisiyoz anemi bulgusudur.
B12 vitamini eksikliği bulunan bebeklerde reflekslerde zayıflama veya titreme gibi normalde görülmeyen hareketler oluşabilir. Bu bebekler dil ve boğaz sorunlarından dolayı beslenme sorunları yaşayabilirler. Bu bebekler ayrıca çok çabuk uyarılırlar, sürekli tedirgin olabilirler. B12 vitamini eksikliği tedavi edilmezse bebeklerde kalıcı büyüme sorunları oluşabilir.
4) PERNİSİYOZ ANEMİ TANISI NASIL KONUR? Doktorunuz tıbbi ve aile öykünüze, fizik muayene ve test sonuçlarına göre pernisiyoz anemi tanısı koyacaktır.
Doktorunuz, bu durumun intrensek faktör eksikliğine mi yoksa başka bir nedene mi bağlı olduğunu araştıracaktır. Uygun şekilde tedavi edilebilmesi için, durumun ne kadar ağır olduğunu ve sebebini bulmaya çalışacaktır.
Tanı Sürecinde Yer Alan Uzmanlar Aile hekimi, dâhiliye uzmanı ya da çocuk doktoru gibi birinci basamak hizmet sunan doktorlar pernisiyoz anemi tanısı koymada ve tedavisinde yardımcı olabilirler. Diğer branşlardaki doktorlar da süreçte yer alabilir, bunlar arasında:
Nörolog (sinir hastalıkları uzmanı) Kardiyolog (kalp hastalıkları uzmanı) Hematolog (kan hastalıkları uzmanı) Gastroenterolog (sindirim sistemi hastalıkları uzmanı)Tıbbi Öyküler ve Aile Öyküleri Doktorunuz bulgu ve belirtilerinizle ilgili olarak size sorular sorabilir. Doktorunuz şunları sorabilir:
Mide ya da bağırsak ameliyatı geçirip geçirmediğinizi, Çölyak hastalığı veya Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi ile ilgili bir bozukluğun bulunup bulunmadığı, Beslenme tarzını ve kullandığınız ilaçlar, Ailenizde anemi veya pernisiyoz anemili kişi bulunup bulunmadığı Ailenizde (Addison hastalığı, tip 1 diyabet veya Graves’ hastalığı gibi) otoimun hastalık öyküsü bulunup bulunmadığı Araştırmalara göre bu otoimmun bozukluklarla otoimmun yanıtın oluşturduğu pernisiyoz anemi arasında bir bağlantı olabilir.Fizik Muayene Fizik muayene sırasında doktorunuz deri renginin soluk veya sarımsı olup olmadığını ve karaciğerde büyüme olup olmadığını kontrol edecektir. Hızlı kalp atışı veya kalpte üfürüm bulunup bulunmadığını anlamak için kalbinizi dinleyebilir
Doktorunuz ayrıca sinir hasarı bulgularını kontrol edecektir. Kaslarınızın, gözlerinizin, duyularınızın ve reflekslerinizin iyi çalışıp çalışmadığına da bakacaktır. Doktorunuz zihinsel durumunuzu, koordinasyonunuzu ve yürüyüşünüzü kontrol etmek için de sorular sorup testler uygulayabilir.
Tanı Testleri ve İşlemleri Kan testleri ve işlemleri pernisiyoz anemi tanısında ve sebebinin anlaşılmasında yararlı olabilir.
Tam Kan Sayımı Genellikle, aneminin pek çok tipinin tanısında ilk yapılan test tam kan sayımıdır (CBC/TKS/hemogram olarak da adlandırılır) . Hemogramda kanınızın birçok bölümü ölçülür. Bu test için genellikle kolunuzdan olmak üzere bir damarınıza iğneyle girilerek az miktarda kan alınacaktır.
Bu test hemoglobin ve hematokrit değerlerinizi ölçer. Hemoglobin, vücuda oksijen taşıyan ve alyuvarlarda bulunan demirden zengin proteindir. Hemotokrit alyuvarların kandaki hacimsel oranını belirten bir ölçüdür. Hemoglobinin veya hemotokritin düşük olması anemi belirtisidir.
Bu ölçümlerin normal değerleri ırka ve popülasyona bağlı olarak değişiklik gösterir. Doktorunuz test sonuçlarını size açıklayabilir.
Hemogramda ayrıca kanınızdaki alyuvarların, akyuvarların ve plateletlerin (trombositlerin) sayısına da bakılır. Anormal sonuçlar anemi, başka bir kan hastalığı, enfeksiyon veya başka bir durumun habercisi olabilir.
Hemogramda alyuvarların ortalama korpüsküler hacmine (MCV) de bakılır. MCV, alyuvarlarınızın ortalama büyüklüğünün bir ölçütüdür. Bu ölçüm aneminizin sebebi hakkında bir ipucu verebilir. Pernisiyoz anemide alyuvarlar normalden büyüktürler (makrositiktirler).
Diğer Kan Testleri Hemogram sonucunuz anemi olduğunu gösteriyorsa, aneminizin tipini araştırmak için diğer bazı testleri de yaptırmanız gerekebilir.
Retikülosit sayımı kanınızdaki genç alyuvarların miktarını ölçer. Bu test kemik iliğinin doğru hızda alyuvar üretip üretmediğini gösterir. Pernisiyoz anemili kişilerde retikülosit sayısı düşüktür.
Serum folat, demir ve demir bağlama kapasitesi testleri de sizde pernisiyoz anemi ya da başka bir tip anemi bulunup bulunmadığını göstermede yararlı olabilir.
Doktorunuz aşağıdaki durumları araştırmak için başka kan testlerinin yapılmasını da isteyebilir:
Kanınızdaki B12 vitamini düzeylerini B12 vitamini düzeyinin düşük olması pernisiyoz anemiyi işaret eder. Homosistein ve metilmalonik asit (MMA) düzeyleri. Bu maddelerin vücudunuzda yüksek seviyelerde olması pernisiyoz aneminin belirtileridir. İntrensek faktör antikorları ve pariyetal hücre antikorları. Bu antikorlar da pernisiyoz aneminin bir belirtisidir.Kemik İliği Testleri Kemik iliği testleri kemik iliğinizin sağlıklı olup olmadığını ve yeterli alyuvar üretip üretmediğini gösterir.
İki türlü kemik iliği testi vardır; Aspirasyon ve Biyopsi:
Pernisiyoz anemide alyuvarlar normalden büyüktürler (makrositiktirler).
5) PERNİSİYOZ ANEMİ NASIL TEDAVİ EDİLİR? Doktorlar pernisiyoz anemiyi vücudunuzda eksik olan B12 vitaminini yerine koyarak tedavi ederler. Pernisiyoz anemili kişiler ömür boyu süren tedaviye gereksinim duyabilirler.
Tedavinin Amaçları Pernisiyoz anemi tedavisinin amaçlarından bazıları:
Anemi ile anemi bulgu ve belirtilerini önlemek ya da tedavi etmek Kalp ve sinir hasarı gibi komplikasyonların önlenmesi veya kontrol altında tutulmas (Bulunabilirse) pernisiyoz anemi nedenini tedavi etmekÖzel Tedavi Tipleri Pernisiyoz anemi genellikle B12 vitamini hapları veya iğneleriyle kolayca tedavi edilebilmektedir.
Ağır bir pernisiyoz aneminiz varsa doktorunuz önce iğne tedavisini önerebilir. İğneler vücudunuzdaki B12 vitamini düzeyi artana kadar genellikle her gün veya her hafta kalçadan yapılır. Kanınızdaki B12 vitamini değeri normale döndükten sonra ayda bir kez iğne olabilirsiniz.
Daha hafif pernisiyoz anemi için, doktorunuz yüksek dozda B12 vitamini haplarını önerebilir. B12 vitamini içeren burun jeli ve spreyi de mevcuttur. Bu ürünler yaşlılar veya inme geçirenler gibi hap yutmada zorluk çeken kişiler için yararlı olabilir.
Bulgu ve belirtileriniz tedaviye başladıktan sonraki bir iki gün içinde düzelmeye başlayabilir. Doktorunuz durumunuz iyileşene kadar fizik aktivitenizi sınırlamanızı önerebilir.
İntrensek faktör eksikliği dışında bir durum veya faktöre bağlı pernisiyoz aneminiz varsa (bulunabilirse) bu nedene yönelik tedavi görmeniz de gerekebilir.
Örneğin vücudunuzun B12 vitamini emmesini önleyen durumları tedavi etmek için ilaçlar kullanılabilir. Pernisiyoz anemiye kullandığınız ilaçlar neden oluyorsa doktorunuz ilacın tipini veya dozunu değiştirebilir. Tam vejetaryen olan annelerin bebeklerine doğumdan itibaren B12 vitamini takviyeleri verilebilir.
Pernisiyoz Anemi Nasıl Önlenebilir? İntrensek faktör eksikliğine bağlı oluşan pernisiyoz anemi önlenemez. İntrensek faktör olmaksızın B12 vitaminini vücudunuz ememez ve bu da pernisiyoz anemi oluşmasına yol açar.
Seyrek de olsa, bazı kişilerde besinlerle yeteri kadar B12 vitamini alınmadığı için pernisiyoz anemi gelişebilir. Beslenme faktörlerine bağlı gelişen pernisiyoz anemiyi önlemek için bazı tedbirler alabilirsiniz.
B12 vitamininden zengin gıdalar yemek B12 vitamini düzeylerinin azalmasını önlemekte yararlı olabilir. B12 vitamini kaynağı gıdalar arasında aşağıdakiler bulunur:
Kırmızı et, ciğer, kümes hayvanları ve balık gibi etler Balık ve kabuklu deniz ürünleri Yumurta ve süt ürünleri (süt, yoğurt ve peynir gibi) Kahvaltılık mısır gevrekleri ve diğer B12 vitamini eklenmiş gıdalarB12 vitamini ayrıca multivitaminlerde ve B kompleksi vitamin takviyelerinde de bulunur. Doktorlar tam vejetaryen olanlar veya mide ameliyatı geçirmiş kişiler gibi B12 vitamini eksikliği riski altında olanlar için takviyeler önerebilir.
Yaşlılar B12 vitamininin emilmesinde sorun yaşayabilirler. Bu nedenle doktorlar yaşlı yetişkinlerin B12 vitamini ile zenginleştirilmiş gıdalar yemelerini veya B12 vitamini takviyeleri almalarını önerebilirler.
6) PERNİSİYOZ ANEMİ İLE YAŞAMAK Uygun tedavi ile pernisiyoz anemili kişiler iyileşebilir, kendilerini iyi hissedebilir ve normal hayatlarını yaşayabilir.
Sinir hasarı gibi pernisiyoz anemi komplikasyonları oluşmuşsa, erken tedavi bu hasarın iyileşmesine yardımcı olabilir.
Sürekli Bakım Pernisiyoz aneminiz varsa B12 vitamini ile ömür boyu süren tedaviye gereksinim duyabilirsiniz. Kontroller ve sürekli tedavi için doktorunuzu düzenli olarak görmeniz gerekir. B12 vitamini takviyelerini doktorunuzun önerdiği şekilde alın. Bu belirtilerin ve komplikasyonların önlenmesinde yararlı olabilir.
Takipleriniz sırasında doktorunuz B12 vitamini eksikliği belirtilerinin olup olmadığını kontrol edecektir. Doktorunuz tedavinizi gerektiği şekilde yeniden düzenleyebilir.
Pernisiyoz aneminiz varsa mide kanserine yakalanma riskiniz daha yüksektir. Bu komplikasyonun kontrol edilmesi için doktorunuzu düzenli olarak görmelisiniz.
Ayrıca, diğer aile üyelerine, özellikle çocuklarınıza ve kardeşlerinize pernisiyoz aneminiz olduğunu söyleyin. Pernisiyoz anemi kalıtsal olabilir, bu nedenle bu durumun oluşma riski bu kişilerde daha fazla olabilir.