Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), CNBC-e'yi, 1 Kasım'da yayınlanan "The Simpsons" adlı çizgi filmin, "Radyo ve televizyon yayın hizmetlerinde, çocuk ve gençlerin fiziksel, zihinsel veya ahlaki gelişimine zarar verebilecek türde içerik taşıyan programlar, bunların izleyebileceği zaman dilimlerinde ve koruyucu sembol kullanılmadan yayınlanamaz" hükmünü ihlal ettiği gerekçesiyle 52 bin 951 lira idari para cezasına çarptırdı.
RTÜK'ün, CNBC-e'de 1 Kasım'da yayınlanan "The Simpsons" adlı çizgi filme ilişkin gerekçeli kararında, İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı uzman raporuna yer verildi.
Uzman raporunda, "genel izleyici" işaretiyle ekrana gelen "The Simpsons" adlı çizgi filmin, Simpsons ailesinin maceralarını ve başlarından geçen olayları mizahi bir şekilde ekrana getirdiği belirtilerek, çizgi filmin ilgili tarihteki bölümünün bir kısmında özellikle Hıristiyan dünyasında kutlanan "Cadılar Bayramı" için özel hazırlanan kısımlar bulunduğu, ifade ve sözlerin bazı sakıncalı unsurlar içerdiğinin görüldüğü aktarıldı.
Cinayet ve şiddet içerikli görüntülerin bir çizgi film içinde mizahi bir anlayışla sunulmasının en önemli sakıncalarından birinin, toplumda şiddeti özendirici-kanıksatıcı bir etki yapma ihtimalinin bulunması olduğu kaydedilen raporda, şu görüşler yer aldı:
"Söz konusu çizgi filmde, Homer Simpson'un arkadaşı Ted Flanders'in dini inançlarını sömürerek onu kendi amaçları doğrultusunda cinayetlere yönlendirilmesi, izleyiciler üzerinde farklı olumsuz etkiler doğurabilecek nitelikte görünmektedir. Bu sahnelerde hangi dinden olursa olsun, kutsal sayılan kitap ve inançların kişisel çıkarlara alet edilemeyeceği gerçeğinin yadsınmasıyla beraber, adı geçen çizgi filmde bu inançların bir de cinayet gibi bir amaç için kullanıldığı görülmektedir. Çizgi filmdeki Homer Simpson'un, Falanders'i 'Tanrı emrediyor onu öldür, kafasını kes' gibi talimatlar verdikten sonra oynadığı oyun ortaya çıkınca da 'Tanrı yoktur, olsaydı kutsal kitabı yakmama müsaade eder miydi-' yönündeki ifadeleri, ekran karşısındaki izleyicilerin dini inanış ve değerlerini rencide eder niteliktedir. Bu tür söz ve davranışlar, inançlarla alay eden hatta hakarete varan unsurları bünyesinde barındırmaktadır."
Raporda, filmin ilerleyen sahnelerinde, tanrı olarak tasvir edilen irice bir insan görüntüsü ile yine tanrının şeytana kahve ikram etmesi gibi küçük düşürücü, alaycı ve inançları aşağılayan ifade ve görüntülerin ekranlara getirildiği belirtilerek, "Tanrının resminin, tasvirinin ve fiziki görüntüsünün mizah unsuru olarak da olsa temsilinin yapılması, bu şekilde alaycı üslup ve görüntülerle ekrana yansıtılması, dini inançların popüler kültür içinde materyalizm eksenine oturtulmasının bir sonucudur" denildi.
Filmin sonunda, Amerika'daki ekonomik krizin sona ermesi için Noel'de dışarıda eğlenilmesi ve para harcanması gibi mesajlar verilirken, Noel'in alkol almak için ve alkolizme yakalanmak için de önemli bir fırsat olduğu yönündeki ifadelerin varlığının, alkolle mücadeleye vurulan ağır bir darbe olduğu ifade edilen raporda, "Alkolün faydalı ve masum gibi gösterildiği, bunun alışkanlık yapmasını tanımlayan alkolizme yakalanmak için de Noel'in kaçırılmaması gereken bir zaman olduğu yönündeki ifadeler, gerek toplumun tümü için gerekse de çocuk ve gençler için son derece sakıncalı mesajlar içermektedir. Devletler, sivil toplum kuruluşları ve ailelerin özellikle çocuk ve gençleri alkol gibi kötü alışkanlılardan uzak tutmak için çabaladıkları günümüzde, alkolün özenilecek veya tüketilmesinin şart olduğunu destekler biçimdeki ifadelerin, izleyicileri olumsuz davranışlara yöneltmesinin muhtemel olduğu düşünülmektedir" görüşüne yer verildi.
Raporda, tanrı ile diyalog sahnelerinde, tanrının seslendirilmesinin hiçbir dini inançla örtüşmediği, böyle bir tasvirin hiçbir dinde uygun karşılanmadığının bilindiği kaydedilerek, şu görüşler yer aldı:
"Bir yandan tanrıya atfedilen konuşmalarda tanrının yanlış yönlendirme ve emirler verdiği mesajı verilirken, diğer yandan da tanrının konuşturulması tasvirlerinin, tanrıya inancı küçümseyici ve alay konusu yapıcı bir niteliğe büründürmektedir. Tüm dinlerdeki tanrı inancının, insanların ve diğer canlıların yaratıcısı olarak kabul edildiği bilinmesine rağmen, yapımdaki tanrı tasvirinin her dine mensup insanların inançlarını rencide edici düzeyde olduğu açıkça görülmektedir. Hem tanrının görüntü olarak verilmesinin hem de diyaloglarda birebir konuşturulmasının her dinden izleyicilerin inancına en hafif tabiriyle saygısızlık olarak değerlendirilmiştir. Söz konusu çizgi filmin ilgili bölümlerinin çocuk ve gençlerin gelişimlerine zarar verebilecek nitelikte olduğu halde onlara yönelik olarak, onların izleyebilecekleri saatlerde yayınlanmış olması, yayıncı kuruluşun çocukları koruma sorumluluğunu da yerine getirmediğini göstermektedir."
"Çocukları koruma sorumluluğunu yerine getirmeyen içerikte yayın"
RTÜK'ün gerekçeli kararında, İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı'nın, söz konusu filmin 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun'un 8. maddesinin birinci fıkrasının "Toplumun milli ve manevi değerlerine, genel ahlaka ve ailenin korunması ilkesine aykırı olamaz" hükmünü içeren "f" ile "Alkol, tütün ürünleri ve uyuşturucu gibi bağımlılık yapıcı madde kullanımı ile kumar oynamayı özendirici nitelikte olamaz" fiilini içeren "h"bentlerini ihlal ettiği yönünde görüş bildirdiği hatırlatıldı.
Kararda, "Yayının, kurgulamanın ağırlık kazandığı çizgi film olması ve bu kurgulamayı ayırt edebilecek yetişkinler için çok da etki yapmayabilecek nitelikte olduğu düşünülebilir ise de bahse konu yayının bir çizgi film ve hedef kitlesinin de öncelikli çocuklar olduğu hususları göz önünde alındığında, anılan çizgi filmde boğaz kesilerek cinayet işlenmesi ve kesik başın atılması gibi kan ve şiddet sahneleri ile mezkur sair olumsuz davranış oluşturabilecek görüntülere yer verilmiş olmasının, yayın saatinde ekran başında olabilecek çocuk ve gençlerin zihinsel veya ahlaki gelişimine zarar verebilecek türde sakıncalı olduğu ve bunun sonucunda da yayıncı kuruluşun, çocukları koruma sorumluluğunu yerine getirmeyen içerikte bir yayını icra etmiş olduğu değerlendirilmiştir" denildi.
Bu nedenlerle söz konusu yayında, 6112 sayılı Kanunun 8. maddesinin ikinci fıkrası hükmünün ihlal edildiğinin sabit görüldüğü belirtilen kararda, yayıncı kuruluşa uyarı yaptırımı uygulandığı, aynı fıkranın tekraren ihlali nedeniyle
"idari para cezası" yaptırımının uygulanması gerektiği kanaatine varıldığı anlatıldı.
Kararda, yapılan görüşmeler sonucunda, CNBC-e logosuyla yayın yapan Enformasyon Reklamcılık ve Filmcilik Sanayi ve Ticaret AŞ hakkında; 6112 sayılı Kanun'un 8. maddesinin ikinci fıkrasındaki; "Radyo ve televizyon yayın hizmetlerinde, çocuk ve gençlerin fiziksel, zihinsel veya ahlaki gelişimine zarar verebilecek türde içerik taşıyan programlar bunların izleyebileceği zaman dilimlerinde ve koruyucu sembol kullanılmadan yayınlanamaz" hükmünün ihlali nedeniyle idari para cezası uygulanmasına karar verildiği bildirildi.
Kararda, kuruluşun Ekim ayına ait ticari iletişim gelir beyanının 5 milyon 295 bin 140 lira 44 kuruş olduğu değerlendirilerek, yüzde bir oranı 52 bin 951 lira idari para cezası uygulanmasına oy çokluğu ile karar verildiği belirtildi.
Muhabir: Sibel Ertürk Kurtoğlu
Yayıncı: Sabri Çelebioğlu - İSTANBUL