Ardahan Üniversitesi (ARÜ) Türk Dünyası Topluluğu tarafından hazırlanan “Kazakistan’ın Milli Şuuru ve Şairi; Mağcan Cumabayev” konferansı, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi (İBEF) Nazım Hikmet Konferans Salonu’nda gerçekleştirildi.
Konferansta Mağcan Cumabayev’in hayatı, eserleri, fikir ve düşünce yapısı ARÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Orhan Söylemez ve ARÜ’lü akademisyen Prof. Dr. Ayabek Bayniyazov tarafından çok sayıda katılımcıya anlatıldı. Prof. Dr. Ayabek Bayniyazov konuşmasında Alaşorda aydınlarının Kazakistan bağımsızlığı için yaptığı çalışmaların öneminden bahsetti.
Prof. Dr. Bayniyazov, bağımsızlık için çalışma yapan aydınların siyasi partiler kurarak, kongreler düzenleyerek halkı bilinçlendirmeyi amaçladıklarını söyledi. Kurulan hükümetin üyelerinin sürekli baskı görerek cezalar verildiğini ancak, 1920’li yıllarda Sovyetler Hükümeti’nin Alaşorda Hükümeti temsilcilerine af ilan ettiğini ifade eden Prof. Dr. Ayabek Bayniyazov, Alaşordacılara siyasete girmeden, sadece bilimsel işlerle, eğitimle ve kültür sahasında çalışmalarına izin verildiğini belirtti.
Prof. Dr. Ayabek Bayniyazov yaptığı sunumda, “Bu durumdan yararlanarak Ahmet Baytursınov filoloji sahasında çalışıp Kazak Dil Bilimi ve Edebiyatı Bilim Dalı’nın temelini attı.
Mağcan Cumabayev milli pedagoji sahasını araştırdı. Pedagoji ders kitabını yazdı. Cüsipbek Aymavıtov psikoloji ile ilgili eserler yazdı. Şair ve yazarların bir kısmı ideoloji yönden baskı gördüğünden dolayı yazı yazmaktan uzaklaştılar.” dedi.
Programın diğer konuşmacısı ARÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Orhan Söylemez ise, günümüzde birçok Türk devletinin bağımsızlığına kavuştuğunu, işgal altında bulunan Kırım başta olmak üzere işgal altında ki diğer Türk devletlerinin de bağımsızlıklarını kazanmalarının önemli olduğunu söyledi.
Prof. Dr. Orhan Söylemez, Kazakistan bağımsızlık hareketlerinin 1910-1917 yıllarına rastladığını ve o dönemlerde Alaşorda Hükümeti kuruluyor diyerek yapılan mücadelelerin siyasi anlamda sürekli devam ettiğini belirtti.
Çarlık Rusya döneminde, konar göçer olarak yaşayan Kırgız ve Türkmenlerin yerleşik hayata geçmeye zorlanarak, bir çok insanın açlık ve kıtlıktan hayatını kaybetmesine neden olunduğunu belirten Prof. Dr. Söylemez, o dönemde 3.5 milyon Türkmen nüfusun 1,5 milyonunun hayatını kaybettiğine dikkat çekti.
Prof. Dr. Söylemez, “1937-1938 yılına gelindiğinde hedef olarak aydınlar seçiliyor. O aydınlardan biride Türkmenistan şiirinin yazarı Mağcan Cumabayev. Mahkeme olmadan idam ediliyor yani idam kararı idam edilmeden 9 gün önce verilmişti.
Özelikle Stalin gibi güce dayalı yönetim yapan insanlar için aydın insanlar, düşünen insanlar, sorgulayan insanlar tehlike arz ediyorlardı.
Rejimin istemediği bu aydın insanlar infaz edildiler.” diyerek, bağımsızlık hareketlerinde çekilen zorlukları anlattı. Prof. Dr. Söylemez, konuşmasının sonunda Allah’ın Türkiye ve diğer Türk devletlerine esaret göstermemesi için dua edilmesini istedi.
Programın sonunda konuşmacılara Prof. Dr. Şureddin Memmedli ve Yrd. Doç. Dr. Nurgül Moldalıeva tarafından teşekkür belgesi takdim edildi.
