Sermaye yatırımlarında artış bekleniyor

Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, 2014 Yılı Yatırım Programında toplam proje tutarının 439 milyar lira, 2013 sonu kümülatif harcamasının 183 milyar lira, 2014 yılı başlangıç ödeneğinin 48 milyar lira olan 2 bin 753 proje yer aldığını belirtti.

Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, yaptığı yazılı açıklamada, 2014 Yılı Yatırım Programını değerlendirdi. Hükümetin, kamu ve özel sektörü bütüncül bir bakış açısıyla ele aldığını ifade eden Yılmaz, bu çerçevede, programda kamu ve özel sektör yatırımlarının birbirlerini tamamlayacak alanlara yönlendirildiğini, kamu yatırımlarının, özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyecek alanlarda yoğunlaştırıldığını, kamu-özel sektör işbirliği yöntemleriyle, özel sektörün etkin yönetim ve finansal imkanlarından azami ölçüde yararlanmak üzere çabaların sürdürüldüğünü kaydetti.

 Kamu yatırım projeleri plan ve programların temel yapı taşları olduğuna dikkati çeken Yılmaz, Kamu Yatırım Programının plan, program ve strateji gibi resmi politika belgelerinde ortaya konulan makroekonomik, sosyal, sektörel ve bölgesel amaç ve hedeflere ulaşılmasında temel uygulama aracı niteliğinde olduğunu belirtti. Kamu yatırımlarının Türkiye'nin kalkınması açısından büyük öneme haiz olduğunun altını çizen Yılmaz, şunları kaydetti:

"Kamu yatırımları son global krizde olduğu gibi büyümeye olumlu etkisi, gerek yapım gerekse işletme aşamasında istihdam oluşturma kapasitesi, özel sektörün gelişmesi için ihtiyaç duyulan altyapının ve iş ortamının hazırlanması, ülkemizin rekabet gücünün ve ihracatının artırılması, bölgesel kalkınmanın sağlanması, vatandaşlarımızın refahının ve yaşam kalitesinin artırılması, insan kaynaklarımızın geliştirilmesi, kamu hizmetlerinin etkinliğinin ve bu hizmetlere erişimin artırılması açısından büyük önem arz etmektedir. 2014 yılında, toplam sabit sermaye yatırımlarının 2013 yılına göre nominal olarak yüzde 9,5, reel olarak yüzde 3,6 artışla 344,4 milyar liraya ulaşması beklenmektedir. Dünyadaki ve Türkiye’deki ekonomik konjonktüre göre yıllar itibarıyla değişmekle beraber, ülkemizde toplam sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki payı, genel olarak yüzde 20'ler civarında seyretmektedir. 2013 yılında 2012 yılına göre reel olarak yüzde 2,9 artarak GSYH'nın yüzde 20,2'sine ulaşacağı tahmin edilen toplam sabit sermaye yatırımlarının, 2014 yılında 2013 yılına göre, cari fiyatlarla (nominal olarak) yüzde 9,5, sabit fiyatlarla (reel olarak) ise yüzde 3,6 artışla 344,4 milyar TL’ye ulaşması ve GSYH içindeki payının yüzde 20 olması öngörülmektedir."

 Toplam sabit sermaye yatırımlarının yaklaşık yüzde 80'i özel kesim tarafından gerçekleştirildiğini bildiren Yılmaz, 2014 yılında özel kesim tarafından, GSYH'nın yüzde 15,6'sı oranında, yani 268,7 milyar liralık sabit sermaye yatırımı yapılacağının tahmin edildiğini belirtti. Söz konusu tutarın, 2013 yılına göre nominal olarak yüzde 12'lik, reel olarak ise yüzde 5,7'lik artışa karşılık geldiğini kaydeden Yılmaz, yatırımın yüzde 41,2'sinin imalat, yüzde 18,5'inin ise ulaştırma sektöründe gerçekleştirilmesi beklendiğini açıkladı. 

"Toplam sabit sermaye yatırımlarının yaklaşık yüzde 20’sinin gerçekleştirildiği kamu kesimi yatırımları; ulaştırma, sulama, eğitim ve sağlık gibi ekonomik ve sosyal altyapı alanlarında yoğunlaşmaktadır. 2013 yılında, toplam kamu sabit sermaye yatırımlarının reel artışı yıl içinde sağlanan ilave kaynaklarla yüzde 18,6’ya ulaşmış ve GSYH içindeki payı yüzde 4,8 olmuştur. 2014 yılında GSYH’nın yüzde 4,4’ü oranında olması planlanan toplam kamu sabit sermaye yatırımlarının 2013 yılına göre nominal olarak yüzde 10,8, reel olarak yüzde 4,5 artması ve 75,7 milyar lira düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir. 2002-2014 döneminde, kamu yatırımlarında dolar bazındaki artış çok daha belirgindir. 2002-2013 döneminde, toplam kamu yatırımlarının GSYH içindeki payı çok fazla değişmemesine rağmen, dolar bazında değerlendirildiğinde, 2014 yılında 2002 yılına göre yüzde 232 artışla, 2002 yılındaki 11,4 milyar dolar seviyesinden 38,2 milyar dolar seviyesine çıktığı görülmektedir. 2014 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesinde Sermaye Giderlerinin payı yüzde 8,4 olup 36,7 milyar lira seviyesindedir. 2014 yılında toplam kamu sabit sermaye yatırımlarının yüzde 54’ünün gerçekleştirileceği Merkezi Yönetim Bütçesi kapsamındaki sermaye giderlerinin payı yüzde 8,4 olup, 36,7 milyar lira seviyesindedir."

 Kamu yatırım harcamalarında etkinliğin önemli oranda artırıldığının altını çizen Yılmaz, geçmiş dönemlerle karşılaştırıldığında Kamu Yatırım Programının etkinliğinin ve rasyonelliğinin önemli derecede artırıldığını ifade etti. Yılmaz, 2001 yılında 9,4 yıl olan toplam proje stoğunun ortalama tamamlanma süresinin, yıllar itibarıyla önemli bir azalış göstererek, 2013 yılında, başlangıç ödenekleri itibarıyla en düşük seviyesine ulaşarak 3,7 yıla, gerçekleşme tahminine göre ise 3,4 yıla kadar düşürüldüğünü kaydetti.

2014 yılında, bazı projelerin tamamlanarak yatırım programından çıkarılması ve yatırım programına yeni projelerin dahil edilmesiyle, söz konusu sürenin başlangıç ödenekleri itibarıyla 4,4 yıl olması, ancak yıl içinde yatırımlar için temin edilecek ilave kaynaklarla 2013 yılı seviyelerine yaklaşmasının beklendiğini bildiren Yılmaz, kamu proje stoğunun yönetiminde, projelere ayrılan kaynaklar artırılarak, aynı miktar kaynakla daha fazla iş üretilerek, yeni projelerde seçici davranılarak ve projeler hızla tamamlanıp hizmete alınması sağlanarak yatırım harcamalarının büyümeye katkısı artırılmış, kamu kaynaklarının israf edilmesinin ve enflasyonist etkisinin önüne geçildiğinin altını çizdi. 

"Bu çerçevede, kriterleri kendileri tarafından belirlenmek üzere toplu projelerde kamu kuruluşlarına daha fazla esneklik sağlama, böylece kuruluşlarda sahiplenmenin artışı, yıl içi proje revizyonlarında (ödenek aktarması, proje maliyeti, detay projeler vs.) büyük ölçüde kuruluşlara yetki verilmesi, KÖYDES, SUKAP, Cazibe Merkezleri ve Kalkınma Ajansları, Bölge Kalkınma İdareleri uygulamalarıyla yerel idarelere kaynak transferi yoluyla harcama imkanı getirilmesi, spor tesisleri ve kırsal kalkınma gibi uygulamalarla bazı projelerde eş finansman imkanlarının kullanılması, toplumun sosyal ihtiyaçlarına yönelik sonuç odaklı SODES uygulamaları, eğitim ve sağlık tesislerinin TOKİ aracılığıyla gerçekleştirilmesi gibi, kamu yatırım uygulamalarında etkinliği artırmaya yönelik olarak yenilikçi yaklaşımlar geliştirilmiş olup, çok olumlu sonuçlar alınmıştır.

2014 yılına ilişkin kamu yatırımlarına yönelik temel politikamız, özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyecek ekonomik ve sosyal altyapı alanlarına yoğunlaşmaktır. Bu çerçevede, 2014 yılında, kamu-özel işbirliği modeliyle yürütülenler dahil, sektörel olarak; eğitim, sağlık, içme suyu ve kanalizasyon, bilim-teknoloji, ulaştırma ve sulamaya yönelik altyapı yatırımlarına öncelik verilmektedir. Proje bazında ise yıl içinde tamamlanacak projelere GAP, DAP, KOP ve DOKAP kapsamındaki işlere, bölünmüş yol, hızlı tren ve metro, havaalanı ve terminal binası, büyük ölçekli deniz limanı gibi ulaştırma projelerine; içme suyu projelerine, şehir hastaneleri, okul yapımları, adalet altyapısı, yeni kurulan üniversitelerin altyapı ve fiziki mekan ihtiyaçlarına, afetlerle ilgili projelere ödenek tahsisinde öncelik verilmektedir."