Mimar Sinan Kimdir?

Mimar Sinan veya Koca Mi'mâr Sinân Âğâ (Sinaneddin Yusuf - Abdulmennan oğlu Sinan) (Osmanlı Türkçesi: قوجه معمار سنان آغا), (d. 29 Mayıs 1489, Ağırnas - ö. 17 Temmuz 1588, İstanbul) Osmanlı baş mimarı ve inşaat mühendisi. Kariyerinde önemli eser verdiği Osmanlı padişahları I. Süleyman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde baş mimar olarak görev yapan Mimar Sinan, yapıtlarıyla geçmişte ve günümüzde dünyaca tanınmıştır. Başyapıtı, "ustalık eserim" dediği Selimiye Camii'dir.

İÇİNDEKİLER

1. Mimar Sinan'ın Hayatı
2. Mimar Sinan'ın Türbesi
3. Mimar Sinan'ın Mimarlık Anlayışı
4. Mimar Sinan'ın Şehzadebaşı Camii ve Kısa Bir anı
5. Mimar Sinan'ın Kökeni ve Devşirilmesi
6. Mimar Sinan'ın Yeniçerilik Dönemi
7. Mimar Sinan'ın Başmimarlık Dönemi
8. Mimar Sinan'ın Eserleri

MİMAR SİNAN'IN HAYATI
Osmanlıdan günümüze Türk mimarlık tarihinin en büyük Mimarı Mimar Sinan (Koca Sinan da denir).
Yavuz Sultan Selim ’in, o zamana kadar Rumeli’de yapılan devşirme toplanması işinin Anadolu ‘dada yapılmasını istemesi üzerine, devşirme olarak Kayseri’den alınıp 1512‘de İstanbul’a getirildi ve Yeniçeri Acemi oğlanlar ocağına girdi. 
Köyünde, kulübeler, ahırlar, suyolları yaparak deneyim kazanmış olduğundan Acemi oğlanlar bir zanaat öğretmenleri kuralına uyarak, çağın iyi mimarları yanında çalıştı. Çıraklık döneminden sonra Yeniçeri ortalarından birine girdi.(1514)Yavuz Sultan Selim’in İran ve 1517’deki Mısır seferlerine atlı sekban olarak katıldı; böylece İran ve Mısır ‘da ki mimarlık yapılarını inceleme olanağı buldu.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Belgrad (1521) ve Rodos (1522) seferlerine katılan Mimar Sinan1526 Mohaç seferinden sonra da ordu cephane sorumlusu görevine yükseldi.

Irak seferinden sonra yaya başılık rütbesine, daha sonrada ordu zemberekçi başılığına(cephane sorumlusu) yükseldi. 1534’teki Irakeyn seferinden sonra düzenlenen İran seferi (1535) sırasında Van gölü üstünde askeri ulaşımı sağlayacak gemilerin yapımında gösterdiği yararlılık üzerine Haseki rütbesini aldı.

Reis-i Mimar an-ı Dergâh-ı Ali (Yüksek Dergâh Mimarları Başkanı) görevine geldi(1536). 1538’deki Kara Boğdan (Moldovya) seferinde Prut ırmağı üstünde kısa zamanda kurduğu köprü, padişahın beğenisini kazandı.

Yeniçeri ordusunda bir savaş eri olarak değil, istihkâm işlerinin yöneticisi ve tasarlayıcısı olarak çalışan Mimar Sinan‘ın ilk yapıtı olarak Halep’teki Hüsreviye Camisi (1536-1537) kabul edilmektedir. İstanbul’daki Şehzade Camisi’dir(1543-1548). Ancak Mimar Sinan’ın başyapıtı olarak, 1557’ de tamamlandığı Süleymaniye Camisi kabul edilmektedir. Bu caminin başarısı nedeniyle Mimar Sinan’a ‘ulu, yüce’ anlamındaki ‘Koca‘ sanı verilmiştir.

Bütün yaşamı boyunca İstanbul, Edirne, Ankara, Kayseri, Erzurum, Manisa, Bolu, Çorum, Kütahya vb. Anadolu kentleriyle Halep, Şam, Budin, Rusçuk gibi Osmanlı topraklarında suyolları, çeşmeler, camiler, külliyeler, medreseler, yaparak ülkeyi barındırır bir duruma getiren Mimar Sinan Edirne’deki Selimiye Camisini 85 yaşında yaptı.

Sultan Murat III. döneminde Mekke’nin onarımı için Hicaz’a gönderildi. Mimar Sinan son yapıtlarından biri olan Kasımpaşa’daki Kaptanıderya Piyale Paşa Camisi’nde (1573) eski Ulucamiler'in planına dönüş yaparak kuruluş döneminin özellikleriyle, uzun mimarlık yaşamı boyunca edindiği deneyimlerin bireşimini yapmıştır.

Mimar Sinan'ın bilinen eserleri; "93 Camii, 56 Medrese, 2 Külliye, 7 Dârülkurrâ, 20 Türbe, 17 İmâret, 3 Dârüşşifâ, 6 Su Yolları Kemeri, 11 Köprü, 20 Kervansaray, 36 Saray, 8 Mahzen, 49 Hamam olmak üzere 328 eser yapmıştır." Ayrıca, Edirne ilindeki Selimiye Camisi Dünya Kültür Mirası listesindedir.

MİMAR SİNAN'IN TÜRBESİ

Mimar Sinan’ın türbesi, Süleymaniye külliyesinde bulunan yalın yapıdır.

Mousoleum of Mimar Sinan
(15 Nisan 1489/1490 - 17 Temmuz 1588)
Türbenin mimarı : Mimar Sinan

Kitabenin okunuşu

Koca Mimar'ın Süleymaniye Camii Şerifi Kurbundaki Türbesi üzerinde Şair-i meşhur (Sa'i)'nin şu Tarihi Okunmaktadır:
Ey eden bir iki gün dünya sarayında mekan
Cay-ı asayiş değildir ademe mülk-i cihan

Han süleyman'a olup mimar, bu merd-i güzin
Yaptı bir cami, verir firdevs'i aladan nişan

Emr-i şahıyla kılup su yollarına ihtimam
Hızr olup ab-ı hayatı aleme kıldı revan

Çekmece cisrine bir tak-ı mualla çekti kim
Aynıdır ayine-i devranda sekl-i kehkeşan

Kıldı dört yüzden ziyade mescid-i ali bina
Yaptı seksen yerde cami bu aziz kardan

Yüzden artık ömr sürdü akıbet kıldı vefat
Yattığı yeri huda kılsın anın bağ-i cinan

Rıhletinin (Sa'i) dali dedi tarihini 
Geçti bu demde cihandan mimaran sinan

Ruhiçün fatiha ihsan ede pir ü civan

MİMAR SİNAN'IN MİMARLIK ANLAYIŞI
Mimar Sinan, Osmanlı mimarlığında klasik dönem denen dönemin başlıca yaratıcısı, bir başka deyişle, okul kurmuş bir sanatçıdır. Yapıtlarında, güzellik ve işlev kavramlarını birleştirerek, mühendislik tekniğinin yaratıcılığı, sanatçı beğenisiyle birleştirip özgün yapılar ortaya koymuştur. Ancak bu yapıtlarda işlevi, estetiğin ardına gizleyen bir sanatçı anlayışı egemendir. Böylece, plastik değerleri ön plana çıkarmış özellikle, yaptığı binalarda genişlik duygusu yaratmak amacıyla kare, altıgen ve sekizgen planlar kullanmıştır. Bu binalardaki birbirleriyle uyumlu olarak kullanılan mimarlık öğeleri, bir görkem duygusu yaratacak biçimde düzenlenmiştir. Kubbeyi taşıyan payelerin ince görünmesini sağlamak üzere hücre ve panolar kullanmış, sütun başlıklarını mukarnaslarla süslenmiştir. Ancak süslemede de işlevin göz ardı olmasını engelleyecek bir anlayışı uygulamıştır. Eldeki kaynaklara göre, Mimar Sinan pek azı onarım olmak üzere çok sayıda cami, mescit, medrese, darülkurra, türbe, imaret, darüşşifa, su kemeri, köprü, kervansaray, saray, mahzen, hamam yapmış, verimli bir mimardır. Kendisinden önceki Ayas, Hayrettin gibi mimarlardan yararlanan Mimar Sinan’ın klasik dönem olarak adlandırılan mimarlık anlayışı Ayas, Şecca, Acem Ali, Küçük Sinan, Davut Ağa, Ahmet Ağa, Kemalettin, Yusuf Mehmet Ağa, Süleyman Ağa Muslihittin, Hüseyin Çavuş, Hacı Hasan, İbrahim gibi mimarlar tarafından sürdürülmüştür.

MİMAR SİNAN'IN ŞEHZADEBAŞI CAMİİ VE KISA BİR ANI

Mimar Sinan'ın yaptığı işe saygısını anlatan kısa bir anı...
Bir Mimar Sinan eseri olan Şehzadebaşı Cami'nin 1990'li yıllarda devam eden restorasyonunu yapan firma yetkililerinden bir inşaat mühendisi, caminin restorasyonu sırasında yasadıkları bir olay şöyle anlatmıştı:

-Cami bahçesini çevreleyen havale duvarında bulunan kapıların üzerindeki kemerleri oluşturan taşlarda yer yer çürümeler var.

Restorasyon programında bu kemerlerin yenilenmesi de yer alıyordu. Biz inşaat fakültesinde teorik olarak kemerlerin nasıl inşaat edildiğini öğrenmiştik fakat taş kemer inşası ile ilgili pratiğimiz yoktu. Kemerleri nasıl restore edeceğimiz konusunda ustalarla toplantı yaptık. Sonuç olarak kemeri alttan yalayan bir tahta kalıp çakacaktık. Daha sonra kemeri yavaş yavaş söküp yapım teknikleri ile ilgili notlar alacaktık ve yeniden yaparken bu notlardan faydalanacaktık.

Kalıbı söktük
Sökmeye kemerin kilit taşından başladık. Taşı yerinden çıkardığımızda hayretle iki taşın birleşme noktasında olan silindirik bir boşluğa yerleştirilmiş bir cam şişeye rastladık. Şişenin içinde durulmuş beyaz bir kâğıt vardı. Şişeyi açıp kâğıda baktık. Osmanlıca bir şeyler yazıyordu. Hemen bir uzman bulup okuttuk. Bu bir mektup idi ve Mimar Sinan tarafından yazılmıştı. 

Şunları söylüyordu:
"Bu kemeri oluşturan taşların ömrü yaklaşık 400 senedir. Bu müddet zarfında bu taşlar çürümüş olacağından siz bu kemeri yenilemek isteyeceksiniz. Büyük bir ihtimalle yapı teknikleri de değişeceğinden bu kemeri nasıl yeniden inşa edeceğinizi bilemeyeceksiniz. İşte bu mektubu ben size, bu kemeri nasıl inşa edeceğinizi anlatmak için yazıyorum."

Koca Sinan mektubunda böyle başladıktan sonra o kemeri inşa ettikleri taşları Anadolu’nun neresinden getirttiklerini söyleyerek izahlarına devam ediyor ve ayrıntılı bir bicimde kemerin inşasını anlatıyordu.

Bu mektup bir insanın, yaptığı işin kalıcı olması için gösterebileceği çabanın insanüstü bir örneğidir. Bu mektubun ihtişamı, modern çağın insanlarının bile zorlanacağı taşın ömrünü bilmesi, yapı tekniğinin değişeceğini bilmesi, 400 sene dayanacak kâğıt ve mürekkep kullanması gibi yüksek bilgi seviyesinden gelmektedir.

Şüphesiz bu yüksek bilgiler de o koca mimarin erişilmez özelliklerindendir. Ancak erişilmesi gerçekten zor olan bu bilgilerden çok daha muhteşem olan 400 sene sonraya çözüm üreten sorumluluk duygusudur.

MİMAR SİNAN'IN KÖKENİ VE DEVŞİRİLMESİ
Sinaneddin Yusuf, Kayseri'nin Agrianos (bugün Ağırnas) köyünde Ermeni veya Rum ya da Hristiyan Türk, olarak doğmuştur. 1511'de Yavuz Sultan Selim zamanında devşirme olarak İstanbul'a gelmiş yeniçeri ocağına alınmıştır.

"Bu değersiz kul, Sultan Selim Han'ın saltanat bahçesinin devşirmesi olup, Kayseri sancağından oğlan devşirilmesine ilk defa o zaman başlanmıştı. Acemi oğlanlar arasından sağlam karakterlilere uygulanan kurallara bağlı olarak kendi isteğimle dülgerliğe seçildim. Ustamın eli altında, tıpkı bir pergel gibi ayağım sabit olarak merkez ve çevreyi gözledim. Sonunda yine tıpkı bir pergel gibi yay çizerek, görgümü artırmak için diyarlar gezmeye istek duydum. Bir zaman padişah hizmetinde Arap ve Acem ülkelerinde gezip tozdum. Her saray kubbesinin tepesinden ve her harabe köşesinden bir şeyler kaparak bilgi, görgümü artırdım. İstanbula dönerek zamanın ileri gelenlerinin hizmetinde çalıştım ve yeniçeri olarak kapıya çıktım "

MİMAR SİNAN'IN YENİÇERİLİK DÖNEMİ
Abdulmennan oğlu Sinan , Mimar olarak Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferine katıldı. 1521 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın Belgrad Seferine Yeniçeri olarak katıldı. 1522’de Rodos Seferine Atlı Sekban olarak katılıp, 1526 Mohaç Meydan Muharebesi'nden sonra, gösterdiği yararlıklar sebebiyle takdir edilerek Acemi Oğlanlar Yayabaşılığına (Bölük Komutanı) terfi ettirildi.Sonraları Zemberekçibaşı ve Başteknisyen oldu.

1533 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın İran Seferi sırasında Van Gölü'nde karşı sahile gitmek için Mimar Sinan iki haftada üç adet kadırga yapıp donatarak büyük itibar kazandı. İran Seferinden dönüşte, Yeniçeri Ocağı' nda itibarı yüksek olan Hasekilik rütbesi verildi. Bu rütbeyle, 1537 Korfu, Pulya ve 1538 Moldova seferlerine katıldı. 1538 yılındaki Karaboğdan Seferinde ordunun Prut Nehri'ni geçmesi için köprü gerekmiş bataklık alanda günlerce uğraşılmasına karşın köprü kurulamamış görev Kanuni'nin veziri Damat Çelebi Lütfi Paşa'nın emriyle Abdulmennan oğlu Sinan'a verilmiştir.

Hemen adı geçen suyun üstüne bir güzel köprünün yapımına başladım. 10 günde yüksek bir köprü yaptım. İslam ordusu ile bütün canlıların şahı , sevinçle geçtiler.

Köprünün yapımından sonra Abdulmennan oğlu Sinan 17 yıllık yeniçerilik hayatından sonra 49 yaşında Başmimarlık görevine atanır.

Yeniçeri ocağındaki yolumdan ayrılacak olma düşüncesi elem verse de sonunda yine mimarlığın camiler inşa edip birçok dünya ve ahret muradına vesile olacağını düşünüp kabul ettim.

Tezkiret-ül Bünyan
Tezkiret-ül Bünyan (Türkçe: Yapılar Kitabı), Mimar Sinan'ın arkadaşı şair ve nakkaş Sai Mustafa Çelebi tarafından Mimar Sinan'ın ağzından yazılan, Mimar Sinan'ın hayatını ve eserlerini anlattığı eser. Yazmada 344 yapının adı anılmıştır.

MİMAR SİNAN'IN BAŞMİMARLIK DÖNEMİ
1538 yılında Hassa başmimarı olan Sinan , baş mimarlık görevini I. Süleyman,II. Selim ve III. Murat zamanında 49 yıl süre ile yapmış Mimar Sinan’ın, mimarbaşılığa getirilmeden evvel yaptığı üç eser dikkat çekicidir. Bunlar: Halep’te Husreviye Külliyesi, Gebze’de Çoban Mustafa Külliyesi ve İstanbul’da Hürrem Sultan için yapılan Haseki Külliyesidir. Halep’teki Hüsreviye Külliyesinde, tek kubbeli cami tarzı ile, bu kubbenin köşelerine birer kubbe ilave edilerek yan mekânlı cami tarzı birleştirilmiş ve böylece Osmanlı mimarlarının İznik ve Bursa’daki eserlerine uyulmuştur. Külliyede ayrıca, avlu, medrese, hamam, imaret ve misafirhane gibi kısımlar bulunmaktadır. Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Külliyesinde renkli taş kakmalar ve süslemeler görülür. Külliyede cami, türbe ve diğer unsurlar ahenkli bir tarzda yerleştirilmiştir. Mimar Sinan’ın İstanbul’daki ilk eseri olan Haseki Külliyesi, devrindeki bütün mimari unsurları taşımaktadır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşmeden oluşan külliyede cami, diğer kısımlardan tamamen ayrıdır, Mimar Sinan’ın Mimarbaşı olduktan sonra verdiği üç büyük eser, onun sanatının gelişmesini gösteren basamaklardır. Bunların ilki İstanbul'daki Şehzade Camii ve külliyesidir. Dört yarım kubbenin ortasında merkezi bir kubbe tarzında inşa edilen Şehzade Camii, daha sonra yapılan bütün camilere örnek teşkil etmiştir. Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın İstanbul’daki en muhteşem eseridir. Kendi tabiriyle kalfalık döneminde, 1550-1557 yılları arasında yapılmıştır.

Mimar Sinan’ın en büyük eseri ise, 86 yaşında yaptığı ve "ustalık eserim" diye takdim ettiği, Edirne’deki Selimiye Camiidir (1575). Mimarbaşı olduğu sürece birbirinden çok değişik konularla uğraştı. Zaman zaman eskileri restore etti. Bu konudaki en büyük çabalarını Ayasofya için harcadı. 1573’te Ayasofya’nın kubbesini onararak çevresine, takviyeli duvarlar yaptı ve eserin bu günlere sağlam olarak gelmesini sağladı. Eski eserlerle abidelerin yakınına yapılan ve onların görünümlerini bozan yapıların yıkılması da onun görevleri arasındaydı. Bu sebeplerle Zeyrek Camii ve Rumeli Hisarı civarına yapılan bazı ev ve dükkânların yıkımını sağladı. İstanbul caddelerinin genişliği, evlerin yapımı ve lağımların bağlanmasıyla uğraştı. Sokakların darlığı sebebiyle ortaya çıkan yangın tehlikesine dikkat çekip bu hususta ferman yayınlattı. Günümüzde bile bir problem olan İstanbul’un kaldırımlarıyla bizzat ilgilenmesi çok ilgi çekicidir. Büyükçekmece Köprüsü üzerinde kazılı olan mührü, onun aynı zamanda mütevazı kişiliğini de yansıtmaktadır. Mühür şöyledir:

"El-fakiru l-Hakir Ser Mimaranı Hassa "
(Değersiz ve muhtac kul, Saray özel mimarlarının başkanı)

Eserlerinin bir kısmı İstanbul’dadır. 1588'de İstanbul'da vefat eden Mimar Sinan, Süleymaniye Camii'nin yanında kendi yaptığı sade türbeye defnedilmiştir.

Mimar Sinan Türbesi, İstanbul Müftülüğü'nün sütunlu kapısından çıkınca hemen solda, iki caddenin kesiştiği noktada Fetva Yokuşu başında sağda, Süleymaniye Camii'nin Haliç duvarının önünde, beyaz taşlı sade bir türbedir. Mezarı 1935 yılında Türk Tarihini Araştırma Kurumu üyeleri tarafından kazılmış ve kafatası incelenmek üzere alınmış ancak sonraki restorasyon kazısında kafatasının yerinde olmadığı görülmüştür.

1976'da Uluslararası Astronomi Birliği'nin aldığı kararla Merkür'deki bir krater Sinan Krateri olarak isimlendirilmiştir.

MİMAR SİNAN'IN ESERLERİ
Mimar Sinan; 93 Camii, 56 Medrese, 2 Külliye, 7 Dârülkurrâ, 20 Türbe, 17 İmâret, 3 Dârüşşifâ, 6 Su Yolları Kemeri, 11 Köprü, 20 Kervansaray, 36 Saray, 8 Mahzen, 49 Hamam olmak üzere 328 eser yapmıştır. Ayrıca, Edirne ilindeki Selimiye Camisi Dünya Kültür Mirası listesindedir.

Mimar Sinan Lügatçesi İçin Tıklayınız!

İÇİNDEKİLER

1. Camiler (93)
2. Medreseler (56)
3. Külliyeler (2)
4. Darülkurralar (7)
5. Türbeler (20)
6. İmaretler (17)
7. Darüşşifalar (3)
8. Su Yolları Kemerleri (6)
9. Köprüler (11)
10. Kervansaraylar (20)
11. Saraylar (36)
12. Mahzenler (8)
13. Hamamlar (49)

CAMİLER

1. İstanbul Süleymâniye Câmii,
2. İstanbul Şehzâdebaşı Câmii,
3. Haseki Camii (İstanbul),
4. Mihrimah Sultan Camii - Edirnekapı
5. Mihrimah Sultan Camii (Üsküdar) - Üsküdar’da, iskelede
6. Rüstem Paşa Câmii (Tahtakale’de),
7. Sokullu Mehmet Paşa Câmii (Kadırga Limanında),
8. Sokullu Mehmet Paşa Câmii (Azapkapısı’nda),
9. Sokullu Mehmet Paşa Câmii (Büyükçekmece)
10. Odabaşı Câmii (Yenikapı yakınında),
11. Hamâmî Hâtun Câmii (Sulumanastır’da),
12. Ferruh Kethüdâ Câmii (Balat Kapısı içinde),
13. Kara Camii - (Sofya)
14. Kazasker İvaz Efendi Camii (İstanbul'da)
15. Kılıç Ali Paşa Camii (Tophane’de),
16. Ahî Çelebi Câmii (İzmir İskelesi yakınında),
17. Ebü’l-Fazl Câmii (Tophâne üstünde),
18. Sinan Paşa Camii (Beşiktaş’ta),
19. Eski Vâlide Câmii (Üsküdar’da),
20. Ferhad Paşa Câmii (Çatalca’da),
21. Drağman Yunus Camii (İstanbul'da)
22. Gazi Ahmet Paşa Camii (Topkapı'da)
23. Hadım İbrahim Paşa Camii (Silivrikapı'da)
24. Abdurrahman Paşa Camii (Kastamonu, Tosya'da)
25. Behram Paşa Camii (Diyarbakır'da)
26. Molla Çelebi Camii (Fındıklı'da)
27. Nişancı Paşa Çelebi Câmii (Kiremitlik’te),
28. Piyale Paşa Camii
29. Selimiye Camii - Edirne
30. Zâl Mahmûd Paşa Câmii - Eyüp
31. Çavuşbaşı Camii - Sütlüce
32. İskender Paşa Câmii (Kanlıca’da),
33. Şah Sultan Camii - Eyüp
34. Şehzâde Cihangir Câmii (Tophâne’de),
35. Şemsi Paşa Camii (Üsküdar’da),
36. Osman Şah Vâlidesi Câmii (Aksaray’da),
37. Sultan Bâyezîd Kızı Câmii (Yenibahçe’de),
38. Ahmed Paşa Câmii (Topkapı’da),
39. Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Havsa’da, Edirne),
40. Sokullu MehmedPaşa Câmii (Burgaz’da),
41. İbrâhim Paşa Câmii (Silivrikapı’da),
42. Bâli Paşa Câmii (Hüsrev Paşa Türbesi yakınında,
43. Hacı Evhad Câmii (Yedikule yakınında),
44. Kazasker Abdurrahmân Çelebi Câmii (Molla Gürânî’de),
45. Mahmûd Ağa Câmii (Ahırkapı yakınında),
46. Hoca Hüsrev Câmii (Kocamustafapaşa’da),
47. Defterdar Süleymân Çelebi Câmii (Üsküplü Çeşmesi yakınında),
48. Yunus Bey Câmii (Balat’ta),
49. Hürrem Çavuş Câmii (Yenibahçe yakınında),
50. Sinan Ağa Câmii (Kâdı Çeşmesi yakınında),
51. Süleymân Subaşı Câmii (Unkapanı’nda),
52. Kasım Paşa Câmii (Tersâne yakınında),
53. Muhiddin Çelebi Câmii (Tophâne’de),
54. Molla Çelebi Câmii (Tophâne Beşiktaş arasında),
55. Çoban Mustafa Paşa Câmii (Gebze’de),
56. Pertev Paşa Câmii (İzmit’te),
57. Rüstem Paşa Câmii (Sapanca’da),
58. Rüstem Paşa Câmii (Samanlı’da),
59. Rüstem Paşa Câmii (Bolvadin’de),
60. Rüstem Paşa Câmii (Rodoscuk’ta),
61. Mustafa Paşa Câmii (Bolu’da),
62. Ferhad Paşa Câmii (Bolu’da),
63. Mehmed Bey Câmii (İzmit’te),
64. Osman Paşa Câmii (Kayseri’de),
65. Hacı Paşa Câmii (Kayseri’de),
66. Cenâbî Ahmed Paşa Câmii (Ankara’da),
67. Lala Mustafa Paşa Câmii (Erzurum’da),
68. Sultan Alâeddin Selçûkî Câmii'nin (Çorum’da) yenilenmesi,
69. Abdüsselâm Câmii'nin (İzmit’te)yenilenmesi,
70. Kiliseden dönme Eski Câmi'nin (İznik’te)Sultan Süleymân tarafından yeniden yaptırılması,
71. Hüsreviye (Hüsrev Paşa)Câmii (Haleb’de),
72. Sultan Murâd Câmii (Manisa’da),
73. Orhan Câmii'nin (Kütahya’da)yenilenmesi,
74. Kâbe-i şerîf'in kubbelerinin tâmiri,
75. Lala Hüseyin Paşa Camii (Kütahya’da),
76. Kütahya Ulu Camii (Kütahya'da) tamiri
77. Sultan Selim Câmii (Karapınar’da),
78. Sultan Süleymân Câmii (Şam, Gök Meydanda),
79. Taşlık Câmii (Mahmûd Paşa için, Edirne’de),
80. Defterdar Mustafa Çelebi Câmii (Edirne’de),
81. Haseki Sultan Câmii (Edirne, Mustafa Paşa Köprüsü başında),
82. Cedid Ali Paşa Câmii (Babaeski’de),
83. Semiz Ali Paşa Câmii (Ereğli’de),
84. Bosnalı MehmedPaşa Câmii (Sofya’da),
85. Sofu Mehmed Paşa Câmii (Hersek’te),
86. Maktul Mustafa Paşa Câmii (Budin’de),
87. Firdevs Bey Câmii (Isparta’da),
88. Memi Kethudâ Câmii (Ulaşlı’da),
89. Tatar Han Câmii (Kırım, Gözleve’de),
90. Vezir Osman Paşa Câmii (Tırhala’da),
91. Rüstem Kethüdâsı Mehmed Bey Câmii (Tırhala’da),
92. Mesih Mehmed Paşa Câmii (Yenibahçe’de).
93. Muradiye Camii (Avlonya'da)

MEDRESELER

1. Sultan Süleymân Medresesi (Mekke’de),
2. Süleymâniye Medreseleri (İstanbul’da),
3. Yavuz Sultan Selim Medresesi (Halıcılar Köşkünde),
4. Sultan Selim Medresesi (Edirne’de),
5. Sultan Süleymân Medresesi (Çorlu’da),
6. Şehzâde Sultan Mehmet Medresesi (İstanbul’da),
7. Haseki Sultan Medresesi (Avratpazarı’nda),
8. Vâlide Sultan Medresesi (Üsküdar’da),
9. Kahriye Medresesi (Sultan Selim yakınında),
10. Mihrimah Sultan Medresesi (Üsküdar’da),
11. Mihrimah Sultan Medresesi (Edirnekapı’da),
12. MehmedPaşa Medresesi (Kadırga’da),
13. MehmedPaşa Medresesi (Eyüp’te),
14. Osman Şah Vâlidesi Medresesi (Aksaray yakınında),
15. Rüstem Paşa Medresesi (İstanbul’da),
16. Ali Paşa Medresesi (İstanbul’da),
17. AhmedPaşa Medresesi (Topkapı’da),
18. Sofu MehmedPaşa Medresesi (İstanbul’da),
19. İbrâhim Paşa Medresesi (İstanbul’da),
20. Sinân Paşa Medresesi (Beşiktaş’ta),
21. İskender Paşa Medresesi (Kanlıca’da),
22. Kasım Paşa Medresesi,
23. Ali Paşa Medresesi (Babaeski’de),
24. Mısırlı Mustafa Paşa Medresesi (Gebze’de),
25. Ahmed Paşa Medresesi (İzmit’te),
26. İbrâhim Paşa Medresesi (Îsâ Kapısında),
27. Şemsi Ahmed Paşa Medresesi (Üsküdar’da),
28. Kapı Ağası Mahmûd Ağa Medresesi (Ahırkapı’da),
29. Kapıağası Câfer Ağa Medresesi (Soğukkuyu’da),
30. Ahmed Ağa Medresesi (Çapa’da),
31. Hâmid Efendi Medresesi (Filyokuşu’nda),
32. Mâlûl Emir Efendi Medresesi (Karagümrük’te),
33. Ümm-i Veled Medresesi (Karagümrük’te),
34. Üçbaş Medresesi (Karagümrük’te),
35. Kazasker Perviz Efendi Medresesi (Fâtih’te),
36. Hâcegizâde Medresesi (Fâtih’te),
37. Ağazâde Medresesi (İstanbul’da),
38. Yahya Efendi Medresesi (Beşiktaş’ta),
39. Defterdar Abdüsselâm Bey Medresesi (Küçükçekmece’de),
40. Tûtî Kâdı Medresesi (Fâtih’te),
41. Hakîm Mehmed Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da),
42. Hüseyin Çelebi Medresesi (Çarşamba’da),
43. Şahkulu Medresesi (İstanbul’da),
44. Emin Sinân Efendi Medresesi (Küçükpazar’da),
45. Yunus Bey Medresesi (Draman’da),
46. Karcı Süleyman Bey Medresesi,
47. Hâcce Hâtun Medresesi (Üsküdür’da),
48. Defterdar Şerifezâde Medresesi (Kâdıçeşmesi’nde),
49. Kâdı Hakîm Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da),
50. Kirmasti Medresesi,
51. Sekban Ali Bey Medresesi (Karagümrük’te),
52. Nişancı MehmedBey Medresesi (Altımermer’de),
53. Kethüdâ Hüseyin Çelebi Medresesi (SultanSelim’de),
54. Gülfem Hâtun Medresesi (Üsküdar’da),
55. Hüsrev Kethüdâ Medresesi (Ankara’da),
56. Mehmed Ağa Medresesi (Çatalçeşme’de).

KÜLLİYELER

1. Haseki Külliyesi
2. Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi

DARÜLKURRALAR

1. Sultan Süleyman Han Dârülkurrâası (İstanbul’da),
2. Vâlide Sultan Dârülkurrâsı (Üsküdar’da),
3. Hüsrev Kethüdâ Dârülkurrâsı (İstanbul’da),
4. Mehmed Paşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te),
5. Müftü Sa’di Çelebi Dârülkurrâsı (Küçükkaraman’da),
6. Sokullu Mehmet Paşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te),
7. Kâdızâde Efendi Dârülkurrâsı (Fâtih’te).

TÜRBELER

1. Yahya Efendi Türbesi (Beşiktaş’ta),
2. Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi (Beşiktaş’ta),
3. Arap AhmedPaşa Türbesi (Fındıklı’da),
4. Sultan Süleymân Türbesi (Süleymaniye’de),
5. Şehzâde Sultan MehmedTürbesi (Şehzâdebaşı’nda),
6. SultanSelim Türbesi (Ayasofya civârında),
7. Hüsrev Paşa Türbesi (Yenibahçe’de),
8. ŞehzâdelerTürbesi (Ayasofya’da),
9. Vezir-i âzam RüstemPaşa Türbesi (Şehzâde Türbesi yakınında),
10. Ahmed Paşa Türbesi (Eyüp’te),
11. Mehmed Paşa Türbesi (Topkapı’da),
12. Çocukları için inşâ ettiği türbe,
13. Siyavuş Paşa Türbesi (Eyüp’te),
14. Siyavuş Paşanın çocukları için yapılan türbe (Eyüp’te),
15. Zâl Mahmûd Paşa Türbesi (Eyüp’te),
16. Şemsi Ahmed Paşa Türbesi (Üsküdar’da),
17. Kılıç Ali Paşa Türbesi (Tophâne’de),
18. Pertev Paşa Türbesi (Eyüp’te),
19. Şâh-ı Hûban Türbesi (Üsküdar’da) ,
20. Haseki Hürrem Sultan Türbesi (Süleymaniye’de).

İMARETLER

1. Sultan Süleymân İmâreti (Süleymaniye’de),
2. Haseki Sultan İmâreti (Mekke’de),
3. Haseki Sultan İmâreti (Medîne’de),
4. Mustafa Paşa Köprüsü başında bir imâret (Edirne’de),
5. Sultan Selim İmâreti (Karapınar’da),
6. Sultan Süleymân İmâreti (Şam’da),
7. Şehzâde Sultan Mehmed İmâreti (İstanbul’da),
8. Sultan Süleymân İmâreti (Çorlu’da),
9. Vâlide Sultan İmâreti (Üsküdar’da),
10. Mihrimah Sultan İmâreti (Üsküdar’da),
11. Sultan Murâd İmâreti (Manisa’da),
12. Rüstem Paşa İmâreti (Rodoscuk’ta),
13. Rüstem Paşa İmâreti (Sapanca’da),
14. Mehmed Paşa İmâreti (Burgaz’da),
15. Mehmed Paşa İmâreti (Hafsa’da),
16. Mehmed Paşa İmâreti (Bosna’da),
17. Mustafa Paşa İmâreti (Gebze’de).

DARÜŞŞİFALAR

1. SultanSüleymân Dârüşşifâsı (Süleymaniye’de),
2. Haseki Sultan Dârüşşifâsı (Haseki’de),
3. Vâlide Sultan Dârüşşifâsı (Üsküdar’da).

SU YOLLARI KEMERLERİ

1. Bend Kemeri (Kağıthâne’de),
2. Uzun Kemer (Kemerburgaz’da),
3. Mağlova Kemeri(Kemerburgaz’da),
4. Gözlüce Kemeri (Cebeciköy’de),
5. Müderris köyü yakınındaki kemer (Kemerburgaz’da).
6. Kırık Kemer.

KÖPRÜLER

1. Büyükçekmece Köprüsü ,
2. Silivri Köprüsü, (Sultan Süleyman Köprüsü)
3. Mustafa Paşa Köprüsü (Meriç üzerinde),
4. Sokullu Mehmed Paşa Köprüsü (Tekirdağ’da),
5. Odabaşı Köprüsü (Halkalıpınar’da),
6. Kapıağası Köprüsü (Büyükçekmece'de),
7. MehmedPaşa Köprüsü (Sinanlı’da),
8. Sokullu Mehmet Paşa Köprüsü (Drina Köprüsü)
9. Sultan Süleyman Köprüsü (Dilovası'nda)
10. Taş Köprü (Lüleburgaz)
11. Uzunköprü (Edirne).

KERVANSARAYLAR

1. Kervansaray (Sultan Süleymân İmâreti yakınında),
2. Kervansaray (Büyükçekmece’de),
3. Rüstem Paşa Kervansarayı (Rodosçuk’ta),
4. KebecilerKervansarayı (Bitpazarı’nda),
5. Rüstem Paşa Kervansarayı (Galata’da),
6. Ali Paşa Kervansarayı (Bursa’da),
7. Ali Paşa Kervansarayı (Bitpazarı’nda),
8. Pertev Paşa Kervansarayı (Vefâ’da),
9. Mustafa Paşa Kervansarayı (Ilgın’da),
10. Rüstem Paşa Kervansarayı (Sapanca’da),
11. Rüstem Paşa Kervansarayı (Samanlı’da),
12. Rüstem Paşa Kervansarayı (Karışdıran’da),
13. RüstemPaşa Kervansarayı (Akbıyık’ta),
14. Rüstem Paşa Kervansarayı (Karaman Ereğlisi’nde),
15. Hüsrev Kethüdâ Kervansarayı (İpsala’da)
16. Mehmed Paşa Kervansarayı (Hafsa’da),
17. Mehmed Paşa Kervansarayı (Burgaz’da),
18. Rüstem Paşa Kervansarayı (Edirne’de),
19. Ali Paşa Çarşısı ve Kervansarayı (Edirne’de),
20. İbrâhim Paşa Kervansarayı (İstanbul’da).

SARAYLAR

1. Saray-ı atîk tâmiri (Beyazıt’ta),
2. Saray-ı cedîd-i hümâyûn tâmiri (Topkapı’da),
3. Üsküdar Sarayının tâmiri (Üsküdar’da),
4. Galatasarayın eski yerine yeniden inşâsı (Galatasaray’da),
5. Atmeydanı Sarayının yeniden inşâsı (Atmeydanı’nda),
6. İbrahim Paşa Sarayı (At Meydanı)
7. Yenikapı Sarayının yeniden inşâsı (Silivrikapı’da),
8. Kandilli Sarayının yeniden inşâsı (Kandilli’de),
9. Fenerbahçe Sarayının yeniden inşâsı (Fenerbahçe’de),
10. İskender Çelebi Bahçesi Sarayının yeniden inşâsı (İstanbul şehir dışında),
11. Halkalı Pınar Sarayının yeniden inşâsı (Halkalı’da),
12. Rüstem Paşa Sarayı (Kadırga’da),
13. Rüstem Paşa Sarayı (Üsküdür’da),
14. Rüstem Paşa Sarayı (İskender Çelebi Çiftliğinde),
15. Mehmed Paşa Sarayı (Kadırga’da),
16. Mehmed Paşa Sarayı (Halkalı yakınında Yergöğ’de),
17. Mehmed Paşa Sarayı (Ayasofya yakınında),
18. Mehmed Paşa Sarayı (Üsküdar’da),
19. Mehmed Paşa Sarayı (şehrin dışında, Rüstem Çelebi Çiftliğinde),
20. Mehmed Paşa Sarayı (Bosna’da ,
21. Siyavuş Paşa Sarayı (İstanbul’da),
22. Siyavuş Paşa Sarayı (Üsküdar’da),
23. Siyavuş Paşa Sarayı (yine Üsküdar’da),
24. Ahmed Paşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
25. Ahmed Paşa Sarayı (şehrin dışında),
26. Ahmed Paşa Sarayı (Taşra Çiftlik’te),
27. Ahmed Paşa Sarayı (Eyüp’te),
28. Ferhad Paşa Sarayı (Bâyezîd civârında),
29. Pertev Paşa Sarayı (Vefâ Meydanında),
30. Pertev Paşa Sarayı (şehrin dışında),
31. Sinân Paşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
32. Sofu Mehmed Paşa Sarayı (Hocapaşa’da),
33. Mahmûd Ağa Sarayı (Yenibahçe’de),
34. Şâh-ı Hûbân Kadın Sarayı (Kasımpaşa Çeşmesi yakınında),
35. Ali Paşa Sarayı (İstanbul’da),
36. Ali Paşa Sarayı (Eyüp’te).

MAHZENLER

1. Buğday mahzeni (Galata Köşesinde),
2. Zift Mahzeni (Tersâne-i Âmirede),
3. Anbar (sarayda),
4. Anbar (Has Bahçe Yalısında),
5. Mutbak ve kiler (sarayda),
6. Mahzen (Unkapanı’nda),
7. İki adet anbar (Cebehâne yakınında),
8. Kurşunlu Mahzen (Tophâne’de).

HAMAMLAR

1. SultanSüleymân Hamamı (İstanbul’da),
2. Süleymaniye Hamamı (Süleymaniyede),
3. Üç Kapılı Hamam (Topkapısarayında),
4. Üç Kapılı Hamam (Üsküdar Sarayında),
5. Haseki Sultan Hamamı (Ayasofya yakınında),
6. Haseki Sultan Hamamı (Bahçekapı’da),
7. Haseki Sultan Hamamı (Yahudiler içinde),
8. Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da),
9. Vâlide SultanHamamı (Karapınar’da),
10. Vâlide SultanHamamı (Cibâli Kapısında),
11. Mihrimah SultanHamamı (Edirnekapı’da),
12. Lütfi Paşa Hamamı (Yenibahçe’de),
13. MehmedPaşa Hamamı (Galata’da),
14. MehmedPaşa Hamamı (Edirne’de),
15. Kocamustafapaşa Hamamı (Yenibahçe’de),
16. İbrâhim Paşa Hamamı (Silivrikapı’da),
17. Kapıağası Yâkub Ağa Hamamı (Sulumanastır’da),
18. Sinân Paşa Hamamı (Beşiktaş’ta),
19. Molla Çelebi Hamamı (Fındıklı’da),
20. Kaptan Ali Paşa Hamamı (Tophâne’de),
21. Kaptan Ali Paşa Hamamı (Fenerkapı’da),
22. Müfti Ebüssü’ûd Efendi Hamamı (Mâcuncu Çarşısında),
23. Mîrmirân Kasımpaşa Hamamı (Hafsa’da),
24. Merkez Efendi Hamamı (Yenikapı dışında),
25. Nişancı Paşa Hamamı (Eyüp’te),
26. Hüsrev Kethüdâ Hamamı (Ortaköy’de),
27. Hüsrev Kethüdâ Hamamı (İzmit’te),
28. Hamam (Çatalca’da),
29. RüstemPaşa Hamamı (Sapanca’da),
30. Hüseyin Bey Hamamı (Kayseri’de),
31. Sarı Kürz Hamamı (İstanbul’da),
32. Hayreddin Paşa Hamamı (Zeyrek’te),
33. Hayreddin Paşa Hamamı (Karagümrük’te),
34. Yâkub Ağa Hamamı (Tophâne’de),
35. Haydar Paşa Hamamı (Zeyrek’te),
36. İskender Paşa Hamamı,
37. Odabaşı Behruzağa Hamamı (Şehremini’de),
38. Kethüdâ Kadın Hamamı (Akbaba’da),
39. Beykoz Hamamı,
40. Emir Buhârî Hamamı (Edirnekapı dışında),
41. Hamam (Eyüp’te),
42. Dere Hamamı (Eyüp’te),
43. Sâlih Paşazâde Hamamı (Yeniköy’de),
44. Sultan Süleymân Hamamı (Mekke’de),
45. HayreddinPaşa Hamamı (Tophâne’de),
46. Hayreddin Paşa Hamamı (Kemeraltı’nda),
47. Rüstem Paşa Hamamı (Cibâli’de),
48. Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da)
49. Sultan Hamamı (Manisa'da).