1905 yılında film çekmeye başlayan Balkanların ilk sinemacıları, Osmanlı vatandaşı Yanaki ve Milton Manaki kardeşlerin restore edilen filmlerinin tamamının izlendiği dünkü gösterimde salondakiler sinema tarihinin ilk yıllarına tanıklık etmenin verdiği heyecanla sıradışı bir film deneyimi yaşadılar.
33. İstanbul Film Festivali kapsamındaki gösterimin hemen ardından Makedonya Sinematek Film Arşivi Direktörü Igor Stardelov filmlerin analog ve dijital restorasyon süreçlerini seyircilerle paylaşırken, karşılaştıkları teknik problemlere de değindi.
Sula Bozis ise Manaki Kardeşleri keşfetmesinin Theo Angelopoulos’un Ulis’in Bakışı filminin açılış sahnesi olan ve gösterimde de izleme şansı bulduğumuz Manaki Kardeşlerin ilk çektiği görüntüler Büyükanne Despina ve İp Eğiren Kadınlar sayesinde olduğunu dile getirerek Manaki Kardeşlerin hayatı ve fotoğraftan sinemaya geçiş süreçleri hakkında bizi bilgilendirdi.
Türk sinema tarihi 100 yıldan daha eski
Manaki Kardeşlerin filmleriyle ilgili ilginç detayları aktaran Stardelov, 114 yaşındaki bir kadını gördüğümüz Büyükanne Despina filmi ile 18.yy’da doğan bir insanın ilk kez filme alındığını ve bunun da sinema tarihinde bir ilk sayılabileceğini söyledi.
Gösterimde izlediğimiz filmler dışında başka materyallerin bulunup bulunamayacağı sorusu üzerine Stardelov “Ben eski film arşivcisiyim, bu biraz da avlanmaya benziyor, sonuçta avlayıp avlayamayacağını bilemiyorsun; fakat ben hayatım boyunca bu ava çıkacağım.
Yeni bir şeyler bulmayı tabii ki umuyorum; çünkü Manakiler’in Arnavutluk ve İstanbul’da film çektiklerinin bilgisi var ama şimdilik elimizdeki bütün materyal bu.” diye cevap verdi.
Türkiye sinemasının miladı olarak kabul edilen; fakat arşivlerde bulunmayan 14 Kasım 1914’te çekilen Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı filmi yerine Manaki Kardeşlerin çektiği filmlerin Türkiye sinemasının başlangıcı olup olmadığı tartışmaları üzerine Stardelov, Manakilerin Osmanlı vatandaşı olduğunu ve standart olarak kabul edilen 35mm ile filmlerini çektikleri için bu filmleri başlangıç olarak kabul etmemiz gerektiğini söyledi.
