İdrarda Kan - Hematüri Nedenleri, Teşhisi ve Önlemi

İÇİNDEKİLER:

1. Hematüri Nedir ?
2. İdrarda Kan (Hematüri) Başıma İş Açar mı?
3. İdrarda Kan (Hematüri) Türleri Nelerdir?
4. İdrarda Kan (Hematüri) Nedenleri
5. İdrarda Kan (Hematüri) Nedeni Nasıl Teşhis Edilir?
6. Ne Zaman Tıbbi Müdahale Aramalıyım?
7. İdrarda Kan (Hematüri) ile İlişkili Komplikasyonlar Nelerdir?
8. İdrarda Kan (Hematüri) Nasıl Önleyebilirim?
9. Çocuklarda Hematüri Nedenleri
10. Çocuklarda Hematüri Tanı Yöntemleri

Hematüri Nedir ?
İdrarda kan hücreleri (eritrosit, alyuvar) bulunması durumuna Hematüri adı verilir. Çıplak gözle bakıldığında normal görülen idrarın mikroskop altındaki tahlilinde fazla sayıda eritrosit bulunması Mikroskopik Hematüri olarak adlandırılır. Makroskopik Hematüride ise idrarda çıplak gözle görülecek kadar belirgin kanama vardır ve idrar çay ya da kola rengindedir.

Hematüriye yol açabilecek birçok neden olabilir. Bu nedenlerin çoğunluğu ciddi sorunlar değildir. Örneğin egzersiz sonunda ortaya çıkabilecek hematüri 24 saatte kaybolur. Pek çok kimsede başka herhangi bir soruna bağlı olmayan hematüri görülebilir. Öte yandan, hematüri böbrek ve mesane tümörlerinin ya da diğer ciddi sorunların belirtisi de olabileceği için mutlaka Üroloji uzmanına başvurulmalıdır.

Hematürinin nedenini bulabilmek, ya da belirli bir nedeni olmadığına karar verebilmek için doktor bir takım tetkikler isteyebilir. İdrar tahlilleri, kan tetkikleri, ultrasonografi, ürografi, ve sistoskopik inceleme bunlar arasında yer alır.

İdrar tahlilinde çeşitli hücrelerin ve maddelerin varlığı araştırılır. İdrarda kan hücrelerinin yanı sıra idrar yolları iltihabını işaret eden lökositleri (akyuvarlar) veya böbrek hastalığını göstergesi olan silendirler (böbreğin süzme kanallarının şeklini almış hücreler) araştırılır. İdrarda aşırı miktarda protein bulunması da böbrek işlevinin bozulduğunu gösterebilir. Böbrek tarafından temizlenmesi gereken atık maddelerin kanda artıp artmadığı da bazı kan tahlilleri ile ortaya çıkabilir. Ürografi (IVP) ve Ultrasonografi (USG) idrar yollarının görüntülenme yöntemleridir. Bu yöntemler yoluyla idrar yollarındaki tümörler, böbrek ve mesane taşları, prostat büyümesi veya idrar akımını engelleyen diğer durumların tanısı konabilir.

Sistoskopi, işeme yolu ve mesane içerisinin direkt olarak görüntülenmesini sağlar. Ameliyathane koşullarında yapılan bu incelemede, idrar yolundan ilerletilebilen ince bir tüpün ucundaki kamera sayesinde mesane içerisindeki bir tümör ya da taş kolaylıkla saptanabilir.

Hematürinin tedavi şekli saptanan nedene bağlıdır. Eğer hematüriye neden olan ciddi bir durum yoksa, tedavi ihtiyacı yoktur.

İdrarda Kan (Hematüri) Başıma İş Açar mı?
Hematüri; kelime anlamı ile idrarda kan görülmesi her yaşta kadın erkek insanın karşılaşabileceği bir durumdur. Bu durum idrar yolu dediğimiz böbrek-üreter-mesane-üretra oluşan sistemin herhangi birinden kaynaklanıyor olabilir. Genellikle masum bir durumdur. Rastlantısal olarak tarama testleri dediğimiz rütin check-up tahlillerinde ortaya çıkabilir. Ya da kişi idrarında kola rengi ve/veya et çalkantı suyu rengi olarak tariflediği görünümü fark etmesi ile polikliniklerimize başvurur. Tahlillerde tespit ettiğimiz hematüri durumuna “mikroskopik”, kişinin fark edip doktora gitme ihtiyacı duyuran duruma “makroskopik” veya “gross” hematüri olarak adlandırılır.

Fark edilenlerin çoğu masumdur. Bir o kadar insan da mikroskopik hematürisi olduğunun farkında olmadan doktor kontrolleri olmaksızın hayatını idame ettirmektedir. Şanslı olanlar hayatını sorunsuz idame edebilir fakat en erken fark edileip erken müdahele ile çözülebilecek büyük bir problemi ileri safhalarında da görebilir.

İdrarda Kan (Hematüri) Türleri Nelerdir?

1) Brüt Hematüri
İdrarınızda yeterince kan varsa, idrarınızın pembe veya kırmızı ya da görünür miktarda kanla çıkar ise bu “brüt hematüri”ye sahipsiniz demektir.

2) Mikroskobik Hematüri
Miktarı çok küçük olduğu için kanı göremediğinizde, “mikroskobik hematüri” vardır. Sadece kanı tespit eden veya mikroskop altında idrar örneğine bakan bir laboratuar testi mikroskobik hematüriyi doğrulayabilir.

İdrarda Kan (Hematüri) Nedenleri
Hematüri için birçok olası sebep vardır. Bazı durumlarda, kan farklı bir kaynaktan olabilir. Kadınlarda vajinadan, erkeklerde boşalmadan veya erkeklerde veya kadınlarda bağırsak hareketinden geldiği zaman idrarda kan görünebilir. Kan gerçekten idrarınızda ise, birkaç potansiyel sebep vardır.

1) Enfeksiyon
Enfeksiyon hematürinin en yaygın nedenlerinden biridir. Enfeksiyon idrar yolunuzda, mesanenizde veya böbreklerde olabilir. Enfeksiyon, bakteri idrarı vücuttan mesaneden dışarı çıkaran tüp olan idrar yoluna çıktığı zaman oluşur.
Enfeksiyon mesaneye ve hatta böbreklere gidebilir. Sıklıkla ağrıya ve sık sık idrara çıkma ihtiyacına neden olur. Brüt veya mikroskopik hematüri olabilir.

2) Taşlar
İdrardaki kanın diğer bir yaygın nedeni de mesanede veya böbrekte taş varlığıdır. Bunlar idrarınızdaki minerallerden oluşan kristallerdir. Böbreklerin veya mesanenin içinde gelişebilir. Büyük taşlar, genellikle hematüri ve belirgin ağrı ile sonuçlanan bir tıkanıklığa neden olabilir.

3) Büyümüş Prostat
Orta yaşlı ve daha yaşlı olan erkeklerde, oldukça yaygın bir hematüri nedeni genişlemiş bir prostattır. Bu bez mesanenin hemen altında ve üretra yakınlarındadır. Prostat büyüdükçe, orta yaşta erkeklerde olduğu gibi, idrar yolunu sıkıştırır. Bu idrara çıkma ile ilgili sorunlara neden olur ve mesanenin tamamen boşalmasını önleyebilir. Bu idrarda, kanlı idrar yolu enfeksiyonu ile sonuçlanabilir.

4) Böbrek Hastalığı
İdrarda kan görmenin daha az yaygın bir nedeni böbrek hastalığıdır. Hastalıklı veya iltihaplı böbrek hematüriye neden olabilir. Bu hastalık kendi başına veya diyabet gibi başka bir hastalığın parçası olarak ortaya çıkabilir.

6-10 yaş arası çocuklarda, böbrek bozukluğu sonrası streptokokkal glomerülonefrit hematüriye neden olabilir. Bu bozukluk, tedavi edilmemiş bir streptokok enfeksiyonundan bir ila iki hafta sonra gelişebilir. Bir zamanlar yaygındı, bugün ise nadir; çünkü antibiyotikler streptokok enfeksiyonlarını hızlı bir şekilde tedavi edebilmektedir.

5) Kanser
Mesane kanseri, böbrek kanseri veya prostat kanseri idrarda kana neden olabilir. Bu, ileri kanser vakalarında sıklıkla görülen bir semptomdur. Bir problemin daha erken belirtileri olmayabilir.

6) İlaçlar
Bazı ilaçlar hematüriye neden olabilir. Bunlar şunları içerir:

• Penisilin
• Aspirin
• Heparin ve varfarin gibi kan incelticiler

Bazı kanser türlerini tedavi etmek için kullanılan bir ilaç olan siklofosfamid

7) Daha Az Yaygın Nedenler
Çok yaygın olmayan hematürinin birkaç başka nedeni vardır. Orak hücreli anemi, Alport sendromu ve hemofili gibi nadir görülen kan hastalıkları idrarda kan oluşmasına neden olabilir. Yorucu egzersiz veya böbreklere bir darbe de idrarda kan görünmesine neden olabilir.

İdrarda Kan (Hematüri) Nedeni Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorunuzu hematüri için ziyaret ediyorsanız, cevaplamanız gereken birçok soru vardır. Doktorunuz kan miktarı hakkında ve idrar sırasında ne zaman gördüğünüzü soracaktır. Ne kadar sık ​​idrara çıktığınızı, yaşadığınız herhangi bir ağrıyı, kan pıhtılarını görüp görmediğinizi ve hangi ilaçları kullandığınızı bilmek isteyeceklerdir.

Doktorunuz size bir fizik muayene yapacak ve test için idrarınızın bir örneğini alacaktır. İdrarınızın analizi eğer varsa kanın ve sebebi enfeksiyon ise bakteri varlığını onaylayabilir. Doktorunuz, vücudunuzun bir görüntüsünü oluşturmak için radyasyon içeren bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme testleri isteyebilir.

Doktorunuzun yapmak isteyebileceği bir başka olası test ise sistoskopi olabilir. Bu, idrar yolunuzuz ve mesanenizi görmek için ucunda kamera bulunan küçük bir tüp kullanmayı içerir. Fotoğraf makinesi ile doktorunuz hematürinizin sebebini belirlemek için mesanenizin iç kısmını ve idrar yolunu inceleyebilir.

Ne Zaman Tıbbi Müdahale Aramalıyım?
İdrardaki kan nedenlerinden bazıları çok ciddidir. İlk gördüğünüzde tıbbi yardım almalısınız. İdrarınızdaki çok az miktarda kanı bile görmezden gelmemelisiniz. İdrarınızda kan görmüyorsanız; ancak sık, zor veya ağrılı idrara çıkma, karın ağrısı veya böbrek ağrısı yaşarsanız doktorunuzu ziyaret edin. Bunlar mikroskobik hematüri göstergesi olabilir.

İdrar yapamıyorsanız, idrar yaparken kan pıhtıları görüyorsanız veya aşağıdakilerden bir veya daha fazlası varsa acil yardım isteyin:

• Mide bulantısı
• Kusma
• Ateş
• Titreme
• Yanınızda, sırtınızda veya karnınızda ağrı

İdrarda Kan (Hematüri) ile İlişkili Komplikasyonlar Nelerdir?
İdrarda kan nedenlerinin çoğu çok ciddidir. Bu belirtiyi görmezden gelmek korkunç sonuçlara yol açabilir. Semptom kansere bağlıysa göz ardı etmek tümörlerin artık tedavi edilemeyecekleri bir noktaya ilerlemesine yol açabilir. Tedavi edilmeyen enfeksiyonlar sonuç olarak böbrek yetmezliğine yol açabilir.

Hematürinin nedeni genişlemiş bir prostat ise tedavi, semptomları azaltmaya yardımcı olabilir. Görmezden gelmek sık sık idrara çıkmaya, şiddetli ağrıya ve hatta kansere ihtiyaç duymadan rahatsızlığa neden olabilir.

Taşların olduğu zaman hematuriyi görmezden gelmek çok acı verebilir. Reçeteli ilaçlar ve tedaviler taşları geçmenize yardımcı olabilir. Bu tedaviler taşları daha küçük parçalara ayırarak çalışır.

İdrarda Kan (Hematüri) Nasıl Önleyebilirim?
Hematürinin önlenmesi, altta yatan nedenlerin önlenmesi anlamına gelir:

• Enfeksiyonları önlemek için her gün bol bol su için, cinsel ilişkiden hemen sonra idrar yapın ve iyi hijyen uygulayın.
• Taşları önlemek için bol su ve aşırı tuz ve ıspanak ve ravent gibi bazı yiyeceklerden uzak durun.
• Mesane kanserini önlemek için sigara içmekten kaçının, kimyasallara maruz kalmayı sınırlayın ve bol su için.

Çocuklarda Hematüri Nedenleri
Çocuklarda hematüriye neden olan sorunların başında idrar yolu enfeksiyonu gelir.

Bunun dışında:

• Genital bölgenin ya da idrarı dışarı taşıyan tüp olan üretranın tahrişi
• Bir takım doğumsal rahatsızlıklar
• Travma
• Akut böbrek iltihabı
• Kan pıhtılaşma bozuklukları
• Böbrek taşları
• Bağışıklık sisteminde olan bir takım sorunlardan kaynaklanan böbrek hastalıkları (IgA nefropatisi gibi)
• Faranjit veya üst solunum yolları enfeksiyonları sonrasında görülen böbrek glomerül iltihapları (post-streptokokal glomerulonefrit)

Bazı ilaçlar, gıda boyaları, pancar gibi sebzeler idrar rengini değiştirerek hematüri düşündürebilir. Ancak mikroskop ile incelendiğinde idrarda kan hücrelerinin görülmemesi ile hematüri durumu olmadığı anlaşılabilir.

Çocuklarda Hematüri Tanı Yöntemleri
Öncelikle fizik muayene yapılması ve detaylı hasta öyküsü alınması hematüri tanısında önem taşır. Ailede ve çocukta var olan ya da geçirilmiş hastalıklar öğrenilir.

Ardından idrarın mikroskobik incelemesi, idrar kültürü ve bazı kan tetkikleri yapılır.

Başka hastalıklardan şüphelenilmesi durumunda ultrason, tomografi veya MRI tetkikleri istenebilir.

Genel olarak çocuğun öyküsünde ve fizik muayenesinde bir anormallik yoksa böbrek fonksiyon testleri (kanda üre ve kreatinin değerleri) normalse idrarda sadece kan görülmesi korkutucu bir durum değildir ancak idrar tahlilleri yinelenerek çocuk birkaç ayda bir takip edilir.

İdrarda kan görülmeye devam ederse, ek olarak idrarda protein varsa, çocukta tansiyon yüksekliği ya da kan tetkiklerinde bir anormallik saptanırsa nefrit yani böbrek dokusunda iltihap ve doku bozulması olasılığı vardır.

Nefritten şüphelenilirse böbrekten ince bir iğne ile minik bir doku parçası alınır (biyopsi) ve bu dokunun mikroskopik olarak incelenir.