Buna göre, kamu ve özel sektörde çalışan 45 yaş altı herkes BES’e girip, tasarruf edecek. Girenler isterlerse 2 ay sonra çıkabilecek. Yeni uygulama 2017’de başlayacak.
Peki Bireysel Emeklilik sistemine dahil olan kişi 10 yıl sonra ne kadar maaş alacak? Örneğin 100 lira yatırırsanız bunun size emekli maaşı olarak dönüşü kaç lira olur? Bu sorunun yanıtı ile başlayalım. 10 yıl boyunca 100 lira prim ödeyen kişi emeklilik maaşı olarak 152 lira maaş alacak. Bunu toplu para olarak almak isterse 34 bin 500 lira ediyor.
ASGARİ ÜCRETLİ NE KADAR PRİM ÖDEYECEK?
Bireysel emeklilik primi asgari ücretliler için, şu anki hesaba göre aylık 49.4 TL olacak. Uygulamanın başlayacağı 2017 yılıyla birlikte ise, bu tutarın 50 TL’yi aşması bekleniyor. Primler maaşa göre belirleneceği için, yüksek maaş alan yüksek prim ödeyecek. Her yıl başındaki maaş artışına göre, primler de yükselecek.
MAAŞLARDAN NE KADAR KESİNTİ OLACAK?
Her bir çalışanın, prime esas kazancının yüzde 3’üne karşılık gelen tutar, her aybaşında yine çalışanın maaşından kesilip, BES’e aktarılacak. En düşük prim 50 lira olacak. En yüksek prim de 321 lirayı bulacak.
2 BİN LİRA MAAŞ ALANDAN NE KADAR KESİLECEK?
Peki asgari ücretin üstünde bir maaşa sahipseniz her ay ne kadar prim ödeyecek, yıl bazında ne kadar kesintiye maruz kalacaksınız. 2 bin lira maaşı olanlarla başlayalım. Aylık prime esas kazancınız, 2.000 liraysa, maaşınızdan aylık 60 lira kesilecek. Bu da yıllık 720 lira kesilmiş olacağı anlamına geliyor.
3.500 LİRA ALAN NE KADAR ÖDEYECEK?
Aylık kazancınız 3.500 liraysa, maaşınızdan aylık 105 lira alınacak. Yıla vurulduğunda toplam kesinte 1.260 lira olmuş olacak.
5 BİN VE 7.500 LİRA MAAŞ ALAN NE KADAR ÖDEYECEK?
Aylık kazancınız, 5.000 liraysa, maaşınızdan her ay 150 lira kesilecek. Maaşınız, 7.500 liraysa, her ay otomatik katılım için sizden 225 lira, yıllık da 2.700 lira kesilecek.
EN YÜKSEK PRİM NE KADAR?
Otomatik katılım için aylık en yüksek kesilecek tutar ise, 321 lira ki, bu da 10.705 lira aylık alanlar için geçerli. Eğer aylık maaşınız 15 bin liraysa, sizden 450 lira (prime esas kazancının yüzde 3) değil, 321 lira kesinti yapılacak.
BES PARASINI KİM ÖDEYECEK?
Çalışanları en çok ilgilendiren bu nokta. BES primlerini kim ödeyecek çalışan mı işyeri sahibi mi? Bu sorunun yanıtını da açalım. BES paraları sizin maaşınızdan kesilecek. İşveren, her ayın başında, çalışanı için ödediği maaştan kesinti yapıp, en geç ertesi günü emeklilik planına aktaracak. İşverenin katkı payını geciktirme hakkı yok.
BES'E OTOMATİK OLARAK KİMLER KATILACAK?
Bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak dahil olacak kişiler SGK'lı ve bir işyerinde çalışanlar olacak. Bunun için 45 yaşını doldurmamış olmak gerekiyor. Peki memurlar da buna dahil mi? Bu sorunun yanıtı da 'evet". Uygulama 45 yaşını doldurmamış olan tüm kamu personelini kapsıyor.
BES ZORUNLU MU?
Uygulama başladığında, işveren otomatik olarak 45 yaş altı her çalışanı sisteme dahil etmek, çalışan da sisteme girmek zorunda. Yani, başta, ‘ben istemiyorum’ deme hakkınız yok. Ancak 2 ay sonra çalışan kendi isteği ile sistemden ayrılabilir. Buna da cayma hakkı deniyor.
YATAN PARALAR GERİ ALINABİLECEK Mİ?
Cayma hakkını kullananlara, iki ay içinde maaşından kesilen tutarları ve bunların yatırım gelirleri iade edilecek. Peki cayma hakkı 2 ayda mı geçerli sonrasında da vazgeçebilir misiniz? Bu sorunun yanıtı da olumlu. İki aydan sonra da çıkış yapılabilir. Ancak çıkış süresine göre devlet katkısı hak edilecek. Yani, sistemde kalınan süreye göre devletin yaptığı katkı alınacak.
BES'E KİŞİLER KENDİLERİ Mİ BAŞVURACAK?
Sistem belirttiğimiz gibi 'otomatik' olarak tüm SGK'lı çalışanları dahil ediyor. Bunun için bireysel başvuru gerekmiyor. Çalıştığınız iş yeri sizi sisteme dahil edecek. Girişte sizin bir şey yapmanız gerekmiyor, ayrılmak istediğinizde bireysel başvuru yapıyorsunuz.
BES İLE NE ZAMAN EMEKLİ OLUNABİYECEK?
Mevcut BES’teki şartlar otomatik katılım için de geçerli; sistemde 10 yıl kalan ve 56 yaş koşulunu sağlayan emekliliğe hak kazanacak ve hem sistemdeki kendi birikimleri ile birlikte getirilerini hem de devletin yaptığı tüm katkıları alabilecek.
3 YIL SONRA ÇIKARSANIZ NE OLUR?
Devlet BES için sizin adınıza yüzde 25 katkı sağlıyor. Ayrıca bir de ek 1000 liralık katkı var. Sistemden 10 yıl sonra çıktığınızda durum şöyle oluyor;
-İlk 3 yıl içinde sistemden çıkanlar hiçbir şekilde devlet katkısını alamıyorlar.
-3 ila 6 yıl arasında çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin yüzde 15’ini,
-6 ila 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini,
-10 yılı tamamlayanlar yüzde 60’ını alabiliyorlar.
-10 yılı tamamlayıp bir de 56 yaşını dolduranlar devlet katkısının tamamını alıp, emekli oluyorlar.
KİŞİ ERKEN ÇIKARSA KENDİ YATIRDIĞINI ALABİLİYOR MU?
Sistemden belirlenen sürelerden önce çıkarsanız yatırdığınız tüm parayı geri alabiliyorsunuz. Bu noktada kaybedeceğiniz devletin yapmış olduğu katkılar oluyor.
PRİM ÖDEMESİNE ARA VERİLEBİLİR Mİ?
Ekonamik durumunuza göre BES'i durdurup yeniden devam ettirebilirsiniz. Cayma hakkını kullanmadan katkı payı ödemelerine ara verebilir. Hangi şartlarda ara verileceğine ise önümüzdeki dönemde Hazine karar verip, açıklayacak.
İŞ YERİ DEĞİŞİNCE NE OLACAK?
Başka bir işyerine geçildiğinde eğer o işyeri de otomatik katılım kapsamında ise çalışanın daha önceki işyerinde kazandığı birikim, emeklilik süresi gibi haklar yeni işyerindeki emeklilik planına aktarılacak. Yeni işyeri otomatik katılım kapsamında değilse, çalışan isterse, önceki işyerindeki sözleşme kapsamında ödemeleri kendi yapabilir, BES’ini kendi devam ettirebilir. Çalışanın böyle bir talebi olmazsa, emeklilik sözleşmesi son bulur.
DEVLET DESTEĞİ NE KADAR OLACAK?
Bireysel emeklilik sistemi kişiye ve devletin katkısına bağlı. İşveren hiçbir katılım da bulunmuyor. Devletin katkısı iki türlü olacak. Birincisi, maaşlardan kesilip, BES’e ödenen katkı paylarına devlet de yüzde 25 katkı yapacak. Yani, maaşınızdan her ay 100 lira kesilip, emeklilik hesabınıza yatırıldı; devlet de her ay hesabınıza 25 lira yatıracak.
DEVLETİN KATKI PAYI
İkincisi; cayma hakkını kullanmayan çalışanlara, bir kereye mahsus olmak üzere devlet, bin lira ilave katkı yapacak. Sisteme otomatik olarak girdiniz ve cayma hakkını kullanmayıp, sistemde kalmaya devam ettiniz. Üçüncü ayda devlet aylık yaptığı yüzde 25’lik katkıların dışında emeklilik hesabınıza bin lira daha koyacak.
DEVLETİN ÜÇÜNCÜ KATKISI
Devletin tüm bunların dışında bir katkısı daha olacak. O da; BES’ten emeklilik hakkını elde eden çalışanların, birikimlerini en az 10 yıllık gelir sigortasına yatırmaları –sistemdeki birikimlerinin tamamını alıp çıkmak yerine, aylık maaş almaya karar vermesi- halinde devlet, birikimin yüzde 5’i kadar daha katkı yapacak.
PRİMLER NASIL VE KİM TARAFINDAN YATIRILACAK?
Bunu çalışanlar yerine işverenler halledecek. Otomatik katılım için ödenecek paraların tahsil ve takip sorumluluğu işverende olacak. Peki işveren maaşınızdan kesmesine rağmen parayı BES'e aktarmazsa ne olacak? Kanun, işverene, başta para cezası olmak üzere sıkı yaptırımlar getiriyor. Ayrıca, çalışandan yapılan kesintinin geç yatırılması sonucu bundan doğan gelir kaybı zararı da işveren tarafından karşılanacak.
BİREYSEL EMEKLİLİĞİ OLANLAR NE YAPACAK?
Halihazırda bir bireysel emeklilik yaptırmış olsanız da otomatik olarak yine BES'li yapılacaksınız. Sistemden çıkma isterseniz 2 ay beklemeniz gerekiyor. Bir BES'iniz olmasına rağmen devam etmek isterseniz de bunun bir sakıncası yok. Böylece, iki BES’i olmuş olur ve devletin otomatik katılım için sunduğu bin liralık haktan yararlanabilirsiniz.
MEVCUT BES'İ OTOMATİK SİSTEME GEÇİREBİLİR MİYİZ?
Böyle bir imkan tanınmıyor. Mevcut durumdaki BES’ten çıkıp, haklarla birlikte otomatik katılıma geçilme hakkı yok. Şayet kendiniz mevcut BES'inizi kapatıp diğer sisteme geçerseniz de devlet katkısını hak etme gibi tüm haklar kaybolur. Sıfırdan sisteme giriliyormuş gibi otomatik katılıma girilir.
BES İÇİN KESİNTİ VAR MI?
Sadece fon işletim gideri kesintisi yapılacak, başka hiçbir kesinti olmayacak. Kesinti oranları henüz belirlenmedi. Mevcut BES uygulamasında fonuna göre yıllık yüzde 1,09 ile yüzde 2.28 arasında fon işletim gideri kesiliyordu. Otomatik katılımda bu oranlar kalabilir ya da bu uygulamaya yönelik yeni oranlar belirlenebilir.
İŞYERİ İFLAS EDERSE NE OLACAK?
Çalışanların birikimleri emeklilik fonlarında ve devlet güvencesi (Takasbank’ta saklanıyor) altında. İşverenin çalışanlardan yaptığı kesintiyi kasasında tutma hakkı yok. Haliyle çalışan için patronun iflası bir sıkıntı yaratmıyor.
