''Kelebeğin Rüyası'nın'' mükellefiyet dönemi

Yazar-yönetmen Yılmaz Erdoğan'ın Zonguldak'ta, genç yaşta veremden ölen şairler Rüştü Onur ve Muzaffer Tayyip Uslu'nun yaşamını konu alan ve vizyona giren ''Kelebeğin Rüyası'' adlı fimde de geçen Zonguldak'taki kömür ocaklarında mükellefiyet dönemi, maden ocaklarında çalışmaya mecbur bırakılan insanların silah tehdidiyle çalıştığı yılları hatırlatıyor.

Milli Koruma Kanunu'na dayanılarak 1940'ta getirilen ikinci iş mükellefiyetiyle, İkinci Dünya Savaşı'nın yol açtığı ekonomik güçlüklerin aşılması noktasında Zonguldak havzasında yaşayanlara kömür ocaklarına girme zorunluluğu getirilmesi, en az madenlerde yaşanan ölümler kadar günümüze acı hatıralar taşıyor.

97 yaşındaki mükellefin anıları

Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün 10 Kasım 1938'de vefatı ardından naaşını İstanbul'dan İzmit'e taşıyan Yavuz Zırhlısı'nda askerlik yapan 97 yaşındaki Şaban Kalmaz, askerliğinin ardından Ereğli'de mükellefiyet döneminde zorla maden ocaklarına sokulan işçiler arasında yer alıyor.

Hayattaki son mükelleflerden biri olan Kalmaz, mükellefiyet yıllarında başıboş gezmenin imkanı olmadığını, boşta gezenin jandarma tarafından hemen maden ocağına sokulduğunu söyledi.

Ocaklarda kaç ay çalıştığının belli bile olmadığını ifade eden Kalmaz, şunları kaydetti:
''İki-üç ay ocakta durmadan çalıştığımız oluyordu. Kolu, bacağı yok demeden, işe yarasın yarmasın, herkesi zorla ocağa soktular. Askerlikten geldikten sonra direkt ocağa aldılar beni. Madenler o zaman çok kalabalıktı, insanlar karınca gibiydi. Jandarma, mükellef kaçaklarını yakaladığında dövüyordu. Annen baban ölsün köyüne gelmenin imkanı yok, yollamıyorlardı. İzin alman mümkün değil. Jandarmaya emir vermişler, sopa dersen çok bol, kımıldatmıyorlar seni. Böyle günler geçirdik, şimdi hükümet pamuk gibi o zamanların hükümeti böyle miydi? Süvariler at üzerinde köylerde dolaşıyorlardı.''